Belangrijke momenten

Het succes van UK Uncut vindt algauw navolging. In februari 2011 opent het netwerk een Amerikaans 'filiaal'. Een kleine maand na de oprichting baart US Uncut opzien door de aandeelhoudersvergadering van de Bank of America te verstoren.

De door UK Uncut gevraagde aandacht voor belastingontwijking door multinationals werpt zijn vruchten af. De Britse regering stelt een parlementaire enquêtecommissie in die onderzoek doet naar het functioneren van de Britse belastingdienst en het belastingontwijken door multinationals. Voorzitter Margaret Hodge bereikt nationale en internationale faam door haar bijzonder scherpe ondervraging van de topmannen van Google, Starbucks en Amazon. Opvallend genoeg wordt het familiebedrijf van Hodge, waarvan ze zelf (klein) aandeelhoudster is, in de Britse media ook beschuldigd van het ontwijken van belastingen.

Op 28 november 2012 presenteert de Public Accounts Committee zijn resultaten. Belangrijkste conclusie uit het rapport? Multinationals buiten de bestaande Britse belastingwetgeving uit. Ze sluizen hun winsten door naar belastingparadijzen en betalen op deze manier zo min mogelijk belasting in het Verenigd Koninkrijk. Ook wordt de Britse belastingdienst passiviteit verweten in de aanpak van de grootschalige belastingontwijking door multinationals.

Onder druk van zowel de politiek als het publiek is Starbucks als eerste multinational gezwicht: ze gaan vennootschapsbelasting betalen in het Verenigd Koninkrijk. Het zou gaan om een bedrag van tien miljoen pond per jaar.

Ook in Nederland komt belastingontwijking door multinationals op de agenda te staan. In het bijzonder omdat er vanuit het Verenigd Koninkrijk steeds harder geroepen wordt dat Nederland een belangrijke spil is in verschillende belastingroutes.

Zowel de SP als Groenlinks hebben er Kamervragen over gesteld. Centraal stond de vraag of een internationale aanpak van belastingontwijking te rechtvaardigen is en welke rol Nederland binnen de internationale belastingontwijking speelt.

In een antwoord op Kamervragen van de SP-lid Merkies, op 17 januari van dit jaar, stelt staatssecretaris van Financiën Weekers dat hij geen bewijs ziet wat een internationale aanpak van de belastingontwijking van multinationals rechtvaardigt. Over de positie van Nederland als vermeend belastingparadijs zegt Weekers: "Nederland heeft niet tot doel belastingontwijking ten laste van andere staten mogelijk te maken."

Opvallend genoeg heeft deze kwestie niet geleid tot Britse toestanden. De Nederlandse burger lijkt zich er begin 2013 nog niet echt boos over te maken.

De Britse premier David Cameron houdt op 24 januari 2013 een toespraak op het World Economic Forum. Hierin spreekt hij over de groeiende draagkracht onder verschillende Europese regeringen om grootschalige belastingontwijking aan te pakken. Hij roept op om via de G8 een gezamenlijke visie te ontwikkelen.

Er lijken echter ook economische motieven mee te spelen bij de uitspraken van Cameron. Tijdens de vorige G20-top verwelkomde hij met open armen Frankrijk's rijksten die door de mogelijke invoer van een inkomensbelastingtarief van 75% hun land zouden willen ontvluchten.

Ook de verwoede pogingen van het financiële centrum van het Verenigd Koninkrijk, City of London, om zoveel mogelijk anonieme geldstromen van multinationals binnen te halen, staan haaks op het pleidooi van Cameron voor een globale aanpak van belastingontwijking.

Tegenlicht besteedt aandacht aan belastingontwijking van multinationals, belastingroutes en de rol van Nederland in het geheel. Komt de Nederlandse burger na het zien van deze aflevering in het geweer?

Staatssecretaris Weekers roept op om het Haagse denken over twijfelachtige belastingconstructies op te schorten tot mei. Dan verschijnt het rapport van het Holland Financial Centre (HFC) met daarin hun conclusies over de Nederlandse 'non-bank finance sector'. Hoewel de stichting aangekondigd heeft in de huidige vorm op te houden met bestaan zal onderzoeksbureau SEO Economisch Onderzoek hun onderzoek voortzetten. Het rapport verschijnt dus alsnog in mei.

Weekers noemt het rapport de "enige onafhankelijke studie die ertoe doet". De oppositie is echter kritisch. Zij stellen dat het geen onafhankelijk onderzoek is. Hier valt wat voor te zeggen. Het HFC heeft als hoofdoel het in stand houden van een sterke, open en internationaal concurrerende financiële sector in Nederand en heeft bovendien zelf initiatief genomen tot het doen van dit onderzoek.

De G8 komt dit jaar in juni bij elkaar in Noord-Ierland en wordt voorgezeten door het Verenigd Koninkrijk. Tijdens deze top zien we of de eerdere pleidooien van Cameron voldoende internationale draagkracht gecreëerd hebben om de belastingontwijking van de multinationals nu definitief op de kaart van de internationale politiek te zetten.

Uit opdracht van de ministers van Financiën van de G20-landen heeft de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) onderzoek gedaan naar belastingontwijking door multinationals. De organisatie bracht in februari 2013 een rapport uit dat stelt dat sommige multinationals belastingstrategieën toepassen waardoor ze slechts 5% vennootschapsbelasting betalen. Kleinere bedrijven betalen vaak bijna 30%. OESO stelt dat een globale aanpak de enige manier is waarop dit gat gedicht kan worden. Zij zien de eerstvolgende G20-top, die op 5 en 6 september gehouden wordt in Sint Petersburg, als de kans om er internationale afspraken over te maken.