Van alle 200 landen in de wereld zijn er 52 aan te merken als belastingparadijs, in de ruimste zin van het woord. Die allemaal bij langs reizen, voert te ver, dus lichten we een aantal pareltjes uit. Zoals doorvoerland Nederland, bankgeheimland Zwitserland en doelland de Kaaimaneilanden. Deze belastingparadijzen stellen zichzelf voor met hun eigen promotiemateriaal, dat ze maken om bedrijven te overtuigen dat hun land de beste plek is om zich te vestigen.
Een vierde van de landen ter wereld wordt gemarkeerd als belastingparadijs. Om hun concurrentiepositie te versterken specialiseren ze zich en maken flitsende reclameboodschappen.
meer artikelen bij deze aflevering
Voor een belastingparadijs hoef je niet op zoek naar palmbomen en witte stranden. Ook ons eigen Nederland geldt namelijk als een fiscaal aantrekkelijk land voor multinationals en rijke buitenlanders. Door een combinatie van verscheidene fiscale regelingen, zoals de deelnemingsvrijstelling. Dit houdt in dat moederbedrijven geen winstbelasting hoeven te betalen over het geld dat dochterondernemingen inbrengen. Deze regel zorgt ervoor dat er geen dubbele belasting over dit geld wordt betaald. Er is sprake van belastingontwijking als de dochteronderneming gevestigd is op een plek met een lagere winstbelasting.
Daarnaast is het in Nederland goed mogelijk om afspraken te maken met de Belastingdienst, een zogenaamde advance tax ruling. In deze bindende afspraken wordt vooraf duidelijk hoeveel belasting er over een bepaalde transactie betaald moet worden. Tot slot heeft Nederland met zo'n honderd landen gunstige belastingverdragen gesloten.
"Als gevolg van deze gunstige fiscale regelingen stroomde in 2011 € 8000 miljard door 14.000 financiële holdings in Nederland."
Die gunstige maatregelen zorgen voor de aanwezigheid van 14.000 financiële holdings in Nederland. Daarmee is ons land het land met de meeste directe buitenlandse investeringen ter wereld. Veel van deze financiële holdings hebben geen reële vestiging in Nederland, maar worden beheerd door trustkantoren. Daarom worden zij ook wel brievenbusfirma’s genoemd. Op de Prins Bernhardweg 200 in Amsterdam zijn er bijvoorbeeld 2670 bedrijven gevestigd op één adres.
Ook voor het tweede belastingparadijs blijven we nog steeds binnen Europa. Zwitserland is het eerste land dat zich specialiseert in het bankgeheim door middel van de bankwet van 1934. Hiermee wordt de privacy van bankrekeninghouders beschermd door de bankrekeningen te nummeren in plaats van op naam te zetten. Daarnaast heeft Zwitserland een aantal andere gunstige belastingwetten.
Het Zwitserse kanton Zug is interessant voor rijke mensen, want de hoogste belastingschijf voor individuele belastingen bedraagt hier ongeveer 23 procent, vergeleken met meer dan 40 procent in Frankrijk, Duitsland en Italië en ongeveer 50 procent in Groot-Brittannië, Oostenrijk en Nederland.
In Zug wonen mensen afkomstig uit 128 verschillende landen, slechts een kwart van de inwoners is Zwitsers. Dit is een aantrekkelijke locatie, omdat het naast de lage belastingtarieven die elk belastingparadijs kenmerkt ook politiek stabiel is, een hoge levensstandaard heeft en natuurlijk de genoemde privacy van rekeninghouders.
"Ik kan niet inzien hoe wij ooit het geheim prijs kunnen geven. Het bankgeheim is onderdeel van de mentaliteit van ons land. Het gaat over de bescherming van privacy."
Toch heeft de roem van Zwitserland als belastingparadijs met een bankgeheim ook nadelen. Benadeelde landen zijn hiervan op de hoogte en weten dus waar ze hun belastingontduikers moeten zoeken. In 2009 zwicht de Zwitserse bank USB voor druk vanuit de Amerikaanse fiscus om mee te werken bij het opsporen van belastingontduikers. Ze hebben de namen van zo'n 300 mensen bekend gemaakt.
Om multinationals en vermogende individuen aan te trekken moeten paradijzen zich specialiseren. Zo zijn er in Dubai verschillende soorten belastingparadijzen of zones om uit te kiezen. In elk gelden andere gunstige regelgevingen gebundeld in verschillende cities. Zo heb je Dubai Internet City, Dubai Auto Parts City en Dubai Media City. In de laatste geldt vrijheid van meningsuiting, een voorrecht, omdat dit voor de meeste bewoners van Dubai geen normaliteit is. Om de economie ten goede te komen wordt er weinig (tot geen) rekening gehouden met mensenrechten.
"Most companies are owned by the government, so they oppose human rights laws because it will reduce their profit margins. It's in their interests that the workers are slaves."
Vijf procent van de inwoners van Dubai stamt af van het oorspronkelijke woestijnvolk, de rest komt uit het Westen of uit landen zoals India, Indonesië, de Filipijnen of Bangladesh. De mensen die als dienstmeisje of bouwvakker naar Dubai komen, wordt vaak bij aankomst hun paspoort afgenomen. Ze kunnen het land niet uit en moeten genoegen nemen met een schamel inkomen en harde werkomstandigheden. Soms krijgen ze enkele maanden niet betaald.
Voor expats is Dubai daarentegen het ultieme paradijs: bijna iedereen heeft een kindermeisje en huishoudster, ze kunnen elke avond feesten en betalen geen inkomstenbelasting. Naast de voordelige belastingsituatie komen ze hier vooral voor de levensstijl.
"Life was fantastic. You had these amazing big apartments, you had a whole army of your own staff, you pay no taxes at all. It seemed like everyone was a CEO. We were partying the whole time."
In het artikel 'The dark side of Dubai' (The Independent) beschrijft Johann Hari dit belastingparadijs als een Disneyland voor volwassen. Zolang je niet nadenkt over degene die deze droomwereld mogelijk maken en je je ogen sluit voor de levensomstandigheden van de onderklasse, is er geen plek die dichterbij het paradijs op aarde komt.
De Kaaimaneilanden zijn het belastingparadijs waar veel multinationals van dromen. Degenen die het lukken hun geld hierheen te sluizen, hoeven geen enkele vorm van belasting te betalen: geen vermogensbelasting, inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting, bronbelasting, successierechten enzovoorts. Daarnaast zijn vooral de beleggingsfondsen populair.
"You've got a building in the Cayman Islands where supposedly 12.000 companies are located. Now that's either the biggest building in the world or the biggest tax rip-off in the world."
Momenteel geeft dit beroemde belastingparadijs toe aan internationale druk om meer informatie te geven over bedrijven en financiële instellingen die zich op de eilanden hebben gevestigd. Dit komt omdat de transparantie-eisers (onder andere de VS, EU, de G20 en het IMF) hun tactiek hebben veranderd. In plaats van sancties op te leggen aan de Kaaimaneilanden, richten ze zich nu op de bedrijven die er gevestigd zijn.
Hierdoor ondervinden deze bedrijven in andere landen nadelen. Omdat de Kaaimaneilanden door deze boycot hun populariteit dreigen te verliezen, veranderen ze hun beleid. Hoeveel ze gaan prijs geven, ligt aan de specifieke afspraken die ze per land maken. Het doel van de transparantie is dat belastingontwijking moeilijker wordt.
Als het ene belastingparadijs steeds verder "vervuild" raakt door wetgeving, trekken de belasting-vakantievierders gewoon weer verder. Konza Technology City wordt het belastingparadijs van de toekomst. In de uitgestrekte savanne is nog geen baksteen te zien, maar over twintig jaar staan hier de wolkenkrabbers van een stad die nu al de bijnaam "Africa's Silicon Savanna" heeft. Deze toekomstige stad ligt zestig kilometer van Nairobi en moet in 2030 voor meer dan 200,000 banen zorgen. Het idee is om industriële, financiële en technologische industrieën samen te brengen in een stad.
In Business Daily twijfelt Kwame Owino over de haalbaarheid van het project. Naar zijn mening is het al moeilijk om een van deze industrieën succesvol te ontwikkelen laat staan drie.
Multinationals zijn vaak geïnteresseerd in Afrikaanse belastingparadijzen voor de tax holiday. Dit hebben regeringen bedacht om grote ondernemingen aan te trekken. Het betekent dat bedrijven voor een bepaalde tijd vrijgesteld zijn van belastingen. Vaak gaan ze na die periode "op vakantie" op een andere gunstige locatie of genieten ze onder een andere naam verder in het al gekozen Afrikaanse paradijs.
Het ene paradijs is het andere niet
Er zijn in totaal tussen de 50 en 60 belastingparadijzen in de wereld. Om hun concurrentiepositie te versterken specialiseren ze zich en maken ze reclame. In de afspeellijst hieronder hebben we een paar van zulke video's geselecteerd.
