De bel klinkt. Dat betekent: of je nu de koers van het schip in de gaten houdt, brooddeeg aan het kneden bent, in een vergadering zit, of de wc’s schoonmaakt, leg alles neer, ga naar het dek, want er is iets belangrijkers. We kennen de routine inmiddels.
Op de valreep van 2019 werd de jaarlijkse klimaatconferentie gehouden in Madrid. Nemen wereldleiders de crisis eindelijk serieus? Klimaatzeiler Rosa Höfgartner vindt van niet. ‘Er wordt te veel tijd verspild aan kleine details'.
'we hebben de onstuimige Noordzee doorstaan, we hebben nachten doorgehaald om zeilen te hijsen en zijn kotsmisselijk geworden van de hoge golven'
De bel gaat als we vier weken aan het zeilen zijn. We hebben de onstuimige Noordzee doorstaan, we hebben nachten doorgehaald om zeilen te hijsen en zijn kotsmisselijk geworden van de hoge golven. We leven al een maand op een schip dat op het eerste gezicht groot lijkt, maar als je het met 35 andere jongeren deelt met vlagen wat klein aanvoelt.
Alhoewel ons bestaan op de oceaan zeker niet comfortabel is, kost het ons weinig moeite om aan dit nieuwe leven te wennen – we beginnen het zowaar te omarmen. We weten waar we het voor doen: om onze stem te laten horen bij de grootste klimaattop van het jaar in Chili, COP25, omdat we ons zorgen maken over de klimaatcrisis en de klimaatimpact van de reisindustrie.
Het grootste gedeelte van de emissies van de reisindustrie is toe te schrijven aan de luchtvaartindustrie: die is nu al verantwoordelijk voor vijf procent van de opwarming van de aarde. De verwachting is dat het aantal passagiers binnen twee decennia zal verdubbelen.
meer over het klimaat ↓
Terwijl slechts 18 procent van de wereldbevolking ooit in een vliegtuig is gestapt, hebben de mensen die de klimaatcrisis als eerste in de ogen moeten kijken, vaak niet het geld om überhaupt te vliegen. Deze industrie is een voorbeeld van hoe een kleine, geprivilegieerde groep mensen de rest van de wereld opzadelt met de gevolgen van hun gedrag.
We zeilen van Amsterdam naar de COP in Santiago, zodat we daar niet aan bijdragen, als boodschap naar de wereldleiders en om daar verandering in te brengen.
We zeilen naar de andere kant van de wereld, niet per se omdat we vinden dat niemand ooit meer mag vliegen, maar omdat we het merkwaardig vinden dat de brandstof voor duurzame alternatieven, zoals de bus en de trein, wel wordt belast en kerosine niet. En omdat we vinden dat elke vlucht een bewuste keuze zou moeten zijn.
Vliegmaatschappijen bieden de mogelijkheid om de CO2-uitstoot van een vlucht te compenseren. Helaas gaat dit dikwijls gepaard met het inpikken van land met neokoloniale trekjes, is het nog maar de vraag of het daadwerkelijk tot CO2-reductie leidt en wekt het de schijn dat we door kunnen gaan met uitstoten zolang we de CO2 met een paar euro blijven afkopen. Anderen verstoppen zich achter de belofte van technologische ontwikkelingen van de luchtvaart die binnen twintig tot dertig jaar zal plaatsvinden. Maar de klimaatcrisis is nu en we hebben nu oplossingen nodig.
Wanneer de bel gaat, voelen we ons sterk en bedreven. We verzamelen ons snel op het dek.
'de klimaatcrisis is nu en we hebben nu oplossingen nodig'
er is nieuws
Lena Hartog, een van de organisatoren van Sail to the COP, wacht rustig tot we er allemaal zijn, staat dan op en valt met de deur in huis: ‘De COP in Chili is afgelast.’ Het nieuws had ons nog net kunnen bereiken via de zwakke verbinding van de Kaapverdische Eilanden, een dag voordat we aan de grote Atlantische oversteek zouden beginnen. We zijn halverwege onze zeilreis.
Wat doe je als je hoort dat maanden van voorbereidingen en dertig dagen op zee in een keer in het water vallen? Ik begin te lachen. Anderen op het schip beginnen te huilen. De meeste staren met open mond voor zich uit. Niemand weet zichzelf een houding te geven.
Maar veel tijd om het nieuws te laten bezinken, hebben we niet: we proberen uit te vinden of de COP nog doorgaat en waar precies, en we moeten nieuwe plannen maken. We horen dat de COP waarschijnlijk aan het begin van het volgende jaar in Costa Rica of in Duitsland plaatsvindt.
Met die informatie besluiten we door te zeilen naar Zuid-Amerika: zo kunnen we beide locaties nog op tijd bereiken en hoeven we een aantal andere evenementen in Zuid-Amerika, die we al hadden gepland, niet te missen.
Pas later horen we dat de COP naar Madrid is verplaatst en al aan het begin van december plaatsvindt. Met de sterke noordoostelijke passaatwind in onze rug, is omkeren geen optie: we kunnen niet meer op tijd in Spanje aankomen. Onze pogingen om een snelle zeilboot of een ander schip te vinden lopen stuk. We komen tot de realisatie dat we de top niet bij kunnen wonen zonder te vliegen.
'we zijn ineens een team van bijna 60 jongeren die vanaf twee kanten van de oceaan de top volgen'
een enkeltje Parijs?
We waren vastberaden om niet naar de COP te vliegen, maar dit nieuws maakt het moeilijk om voet bij stuk te houden: de voorbereidingen van het project hebben maanden gekost. En we bevinden ons nu op een schip halverwege de Atlantische Oceaan. Allemaal om onze stem te laten horen.
Zou het niet mogelijk zijn om de COP vanaf een andere plek te beïnvloeden? Om ons verhaal te vertellen en de uitkomsten van onze denktank te delen, allemaal vanaf een schip aan de overkant van de oceaan? We zetten koers op Martinique, omdat Chili te onveilig is vanwege de aanhoudende onrust.
Het zou makkelijker zijn om terug te vliegen vanaf Martinique: een enkele reis naar Parijs is nog geen 160 euro! Binnen een dag zouden we terug kunnen zijn in Europa, maar binnen diezelfde dag stoot je ook twee derde van je jaarlijkse carbon budget uit om binnen 1,5 graad opwarming te blijven. Parijs is bereikbaarder dan ooit, maar zo bereiken we de doelen van het Parijs Akkoord nooit.
We gooien al onze plannen om en beginnen een groot experiment: we gaan op zoek naar andere jongeren in Europa die onze toegangspassen over kunnen nemen, zodat zij het verhaal van Sail to the COP in persoon kunnen vertellen, terwijl wij de onderhandelingen online volgen.
We zetten een hotline op voor dringende vragen van onze vertegenwoordigers in Madrid en beginnen een buddysysteem dat elke vertegenwoordiger in Madrid verbindt met iemand op het schip. We zijn ineens een team van bijna 60 jongeren die vanaf twee kanten van de oceaan de top volgen.
'er zijn duizenden verschillende levens die je kan leiden op de COP'
de COP vanaf twee kanten van de oceaan
De COP bijwonen in een andere tijdzone betekent dat onze werkdagen om drie uur ’s nachts beginnen. Terwijl onze vertegenwoordigers in Madrid de organisatie van onze evenementen op zich nemen en in gesprek gaan met delegaties, spreken wij via een livestream bij zo veel mogelijk bijeenkomsten, beantwoorden we vragen van mensen over ons project via videochat, en helpen we de vertegenwoordigers met het plannen van de juiste afspraken en het aanleveren van de juiste achtergrondinformatie.
Ik vraag aan Isabel Seeger (25), een van onze vertegenwoordigers in Madrid, wat haar impressie van de COP is. Ze heeft er net een week van de COP opzitten; een week waarin ze zich van de ene last-minute activistenbijeenkomst naar de andere formele onderhandeling haastte, van evenement naar expositie, en van borrel naar interview: ‘Deze onderhandelingen zijn zo groot dat het moeilijk is om een overzicht te houden van wat er allemaal gebeurt en wat je impact is.’
‘Het ene moment voelt het alsof je veel vooruitgang boekt, omdat je allemaal mensen met onze button ziet rondlopen’, vertelt Isabel. ‘Het andere moment, in een andere ruimte of bij een ander evenement, lijkt niemand van ons project af te weten of erom te geven. Er zijn duizenden verschillende levens die je kan leiden op de COP.’
Daar voegt ze aan toe: ‘Maar het is wel duidelijk dat er heel weinig over de luchtvaart wordt gepraat. Dat is ook niet zo gek als je je bedenkt dat bijna iedereen naar de COP is gevlogen. Het is een moeilijk onderwerp: de uitstoot van andere industrieën zijn makkelijker om te reduceren, dus daar richten landen zich liever op.’
geblokkeerd
Zelfs vanaf de andere kant van de oceaan merken we hoe moeilijk het is om door te dringen met onze boodschap. Bijvoorbeeld bij het VN-orgaan International Civil Aviation Organisation (ICAO): een orgaan dat verantwoordelijk is voor de internationale regulering van de luchtvaart. Bij de ICAO ligt de verantwoordelijkheid om, bijvoorbeeld, een mondiale taks op kerosine in te voeren. De onderhandeling vinden vaak achter gesloten deur plaats, waardoor het voor milieuorganisaties lastig is om inspraak te hebben op het proces.
We stellen de ICAO hier een paar kritische vragen over op sociale media en ons vermoeden wordt meteen bevestigd: we worden geblokkeerd en onze reacties verwijderd. Ik praat erover met Lucy Gilliam, die voor Transport & Environment werkt, een organisatie die als allereerste probeerde om te emissies van de luchtvaart aan te kaarten binnen de ICAO: ‘De ICAO blokkeert veel mensen die zich kritisch uiten over de luchtvaart, vooral de grass roots groepen. Ons verwijten ze ook vaak dat we fake news verspreiden.’
‘De ICAO verschuilt zich achter de argumenten dat meer openheid een gevaar zou zijn voor onze veiligheid en dat bedrijven het recht hebben op geheimhouding’, vervolgt ze. ‘De ICAO is 75 jaar geleden opgericht, na de Tweede Wereldoorlog, om landen via luchtvaart meer met elkaar te verbinden: de structuur van de organisatie is gebaseerd op het groeien van de industrie. Niet om de impact van de vliegindustrie aan te pakken.’
‘dit is niet leidend. dit is misleidend'
Ons zeilschip ligt ironisch genoeg voor anker onder de landingsbaan van Martinique’s vliegveld in een haven waar we elke dag ook twee gigantische cruiseschepen zien aanmeren. Martinique is, ironisch genoeg, een toeristische trekpleister, maar ook een plek waar de klimaatcrisis nu al wordt gevoeld. Als ik een inwoner vraag of ze iets merkt van klimaatverandering, lacht ze schamper, als of mijn vraag geen vraag meer zou moeten zijn: ‘Elk jaar worden de orkanen heftiger. Het is eng.’
Die angst lijkt afwezig bij de klimaattop. Er is een enorme discrepantie tussen de urgentie van het probleem en de traagheid van deze onderhandelingen, krijg ik van de vertegenwoordigers te horen. De machthebbers lijken het nog niet te voelen.
Een van onze vertegenwoordigers Talia Berriman (23) geeft een voorbeeld: ‘Er wordt zo veel tijd verspild aan kleine details, bijvoorbeeld of ze het woord bilateral of get-together gebruiken, of ze een zin wel of niet tussen haakjes plaatsen. Daar kunnen ze dan een half uur over discussiëren om vervolgens te concluderen dat ze niet tot een conclusie komen.’
In de laatste week van de top, presenteert Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, een Europese Green Deal. Een ‘man-op-de-maanmoment van de EU’, noemt Von der Leyen het zelf. In de deal staat niks over een kerosinetaks.
Op diezelfde dag geeft Greta Thunberg (die overigens ook aan de andere kant van de oceaan was voor de COP in Chili, maar uiteindelijk wél een snel zeilschip heeft kunnen vinden) een speech waarin ze fel reageert op rijke landen die pretenderen hoge ambities te hebben voor het klimaat.
Ze zegt het volgende: ‘Dit klinkt op het eerste gezicht waarschijnlijk indrukwekkend, en ook al zijn de intenties misschien goed, dit is geen leiderschap. Dit is niet leidend. Dit is misleidend. In de meeste beloftes staat niks over de vliegindustrie of de scheepvaart… Wat er wel in staat is de mogelijkheid van landen om ergens anders hun CO2 te compenseren.’ En later: ‘Onze leiders gedragen zich niet alsof we ons in een noodsituatie bevinden. In geval van nood, zou je je gedrag aanpassen.’
De klimaatcrisis dwingt ons om onze manier van leven te herzien en dit houdt soms in dat je drastische beslissingen moet nemen. Als ik iets heb geleerd van de oversteek, is het om samen met de elementen van de natuur te leven, en afhankelijk te zijn van die elementen: hoge golven betekent weinig energie en geen eetlust, hitte betekent een slapeloze nacht, regen betekent in een kleine ruimte opgesloten zitten met iedereen en een kalme oceaan betekent werken onder vrijwel normale werkomstandigheden.
Een andere wind betekent de zeilen aanpassen. Andere condities betekent onze koers wijzigen.
Het klinkt misschien cliché, maar we waren zo afhankelijk van de elementen van de natuur dat het vooruitzicht van een ontregeld weersysteem, als we onze emissies niet snel verlagen, nog enger lijkt. Als we CO2 blijven uitstoten, bereiken we een point of no return voor de planeet en dat zullen we vóélen.
Het is tijd om de bel te luiden. Het is alle hens aan dek voor het klimaat.