langzaam veranderen we allemaal in Mark Zuckerberg

Een deugdelijke nerd – dat wil zeggen: een naar behoren functionerende nerd – is een gekwelde nerd. Zijn kwelling bestaat uit zogeheten bugs; fouten in programmeertaal, waardoor een stuk software niet doet wat het moet doen of volledig crasht. Omdat deze fouten eerder regel dan uitzondering zijn, beslaan ze een groot deel van de dagelijkse werkzaamheden van de doorsneeprogrammeur.

Dat vergt een zekere masochistische aanleg. De nerd is volledig overgeleverd aan de meedogenloze, onbuigzame en dwingende grammatica van de ‘ultieme klootzak’, oftewel: de computer. Dit apparaat is als een lineair functionerende hufter te beschouwen, die de meest minuscule instructiefout, de geringste imperfectie, afstraft – onverschillig en zonder opgave van redenen.

Slaat de rechtlijnige machinedwingelandij over op wezens van vlees en bloed, dan lopen deze het risico bits, grofgebekt, lichtgeraakt, sociaal onaangepast, pedant, manisch of neurotisch te worden. Dergelijke karaktertrekken worden vaak aan geeks toegedicht, maar we kunnen gerust stellen dat de scrollende socialemediamens, zich dagelijks verpozend in een omgeving vol online shaming en tierend troll-gedrag, er eveneens rijkelijk mee bedeeld is.

In zijn zucht naar ‘schone code’, lijdt de nerd uiteindelijk aan de mens. Bugs in software worden namelijk veroorzaakt door mensen: of door fouten van (mede)programmeurs of door het onvoorspelbare gedrag van gebruikers, die daarmee onvolkomenheden in de code blootleggen.

Volgens Thompson geeft dit bij menig programmeur aanleiding voor ‘een diepe, pulserende mensenhaat’. Voortgedreven door een ideaal van overzichtelijkheid en eenduidigheid, wordt de geek onophoudelijk beentje gelicht door de rommeligheid en ambiguïteit van het alledaagse bestaan. Blake Ross, een van de ontwikkelaars van de browser Firefox, stelt zelfs dat de grilligheid van de softwareconsument ervoor zorgt dat veel coders geleidelijk in ‘pessimistische, paranoïde gekken’ veranderen.

Een hoog iq, een sterke voorkeur voor strikt logische principes en moeite om de finesses van sociale interactie aan te voelen of de emoties van anderen te ‘lezen’. Dit is niet alleen een gangbaar profiel van iemand met aspergerachtige trekken, een syndroom dat onder het autismespectrum valt, maar tevens in een gegeneraliseerde notendop wat de nerd tot nerd maakt.

De Silicon Valley-durfinvesteerder en oprichter van PayPal, Peter Thiel, bevestigt dit beeld. Volgens hem draagt het gebrek aan een ‘socialiseringsgen’ bij aan het succes van tech-innovators; ze nemen slechts genoegen met antwoorden die logisch consistent zijn en laten zich weinig gelegen liggen aan oplossingen ingegeven door sociale conventies. Tegelijkertijd is het goed voorstelbaar dat deze succesfactoren bijdragen aan gevoelens van onbehagen. De alledaagse realiteit is immers eerder logisch inconsistent, en voor wie het socialiseringsgen geen vanzelfsprekendheid is, zullen sociale omgangsvormen een bron van frustratie en ergernis zijn.

Maar waarom zou je genoegen nemen met de gegeven werkelijkheid wanneer het in je vermogen ligt om deze naar jouw voorkeursinstellingen om te zetten? Ligt het niet in de aard van ‘engineers’ om iets te ontwerpen wat aan hun ideaal voldoet? Is het niet vanzelfsprekend dat de nerd het liefst een wereld schept die aan logische grondbeginselen gehoorzaamt en waarin alles wat de sociale omgang ongemakkelijk maakt, gladgestreken wordt?

En beantwoordt dat niet precies aan die frictieloze schermwereld waarin het schurende mens-tot-menscontact stap voor stap plaatsmaakt voor spraakberichtjes, chatbots en algoritmisch gegenereerde oplossingen voor mensenproblemen? (En is dat niet dezelfde wereld waarin een spontaan telefoontje een invasieve gebeurtenis is geworden en waarin een uitroep als ‘awkward!’ in de mond bestorven ligt van de schermgeneratie?)

Neem Mark Zuckerberg, de Facebook-voorman van wie bekend is dat de werking van zijn socialiseringsgen te wensen overlaat. Op de vraag naar het ‘waarom’ van zijn mondiale smoelenboek hamert hij van meet af aan, als een mantra, op het louterende en socialiserende effect van ‘connectiviteit’.

Voor Zuckerberg is connectiviteit – of: hyperconnectiviteit – een doel op zichzelf, zonder dat de oprichter van het grootste sociale netwerk in de menselijke geschiedenis zich afvraagt hoe connectiviteit an sich zich nu precies verhoudt tot de kwaliteit van de aangegane relatie. ‘Mensen kunnen zich beter verbinden met de mensen om hen heen, meer begrijpen van wat er gaande is met de mensen om hen heen, en meer begrijpen in het algemeen,’ lichtte hij toe in een Wired-interview van 2009.

Begrijpen impliceert grip krijgen op de dingen. Voor Zuckerberg is connectiviteit dé manier om dat te bewerkstelligen. Ongetwijfeld spelen commerciële motieven een belangrijke rol, maar aan de overtuiging van Zuckerberg dat connectiviteit een helende kracht bezit waarmee je vat krijgt op de dingen, hoeft niet getwijfeld te worden. De boodschap dat hyperconnectiviteit evengoed tot toenemende animositeit kan leiden – naarmate we elkaar dichter op de huid zitten, zal de ander ook meer in de weg staan – is niet aan deze supernerd besteed. Bezie je Zuckerbergs wil tot connectiviteit, zijn onwankelbare geloof in de verbindende werking ervan, vanuit zijn eigen gemankeerde vermogen om connecties aan te gaan, dan is de creatie van zijn mondiale smoelenboek wellicht een onbewuste poging om de kloof tussen hemzelf en de wereld te dichten. In de psychologie staat zo’n reflex bekend als compensatiegedrag.

(En bezie je het feit dat sociale dieren het ontwerp en de constructie van hun verblijf hebben uitbesteed aan een man wiens gedrag wordt vergeleken met dat van een robot, dan kun je dat gerust omineus noemen – zo niet zelfdestructief. Het is toch een beetje alsof je de brandveiligheid van je huis aan een pyromaan overlaat.)