Nederland komt langzaam van het slot, maar nieuwe virussen en varianten liggen op de loer. Hier zijn vijf aanbevelingen om voortaan voorbereid te zijn.
Hoe maken we de wereld pandemieproof?
Nederland komt langzaam van het slot, maar nieuwe virussen en varianten liggen op de loer. Hier zijn vijf aanbevelingen van experts om voortaan voorbereid te zijn.
Marieke Nielen - 28 mei 2021
Al decennia waarschuwen wetenschappers voor een wereldwijde virusuitbraak. Toch waren we niet voorbereid. Een voorraad aan mondkapjes en spatschermen in de opslag hebben liggen is bovendien niet genoeg. Als we een nieuwe pandemie willen voorkomen, moeten de problemen bij de wortels worden aangepakt, zo zeggen alle experts die we spraken.
VPRO Tegenlicht zocht het afgelopen jaar naar belangrijke oplossingen en ideeën om uit de coronacrisis te komen. Lees hier de vijf belangrijkste adviezen.
1. Stop met het vernietigen van natuur
Ieder jaar vinden onderzoekers rond de vijf nieuwe zoönosen, een dier-mens overdraagbare ziekte zoals corona of de ziekte van Lyme. Ze borrelen op in de grensgebieden tussen mens en wildernis, zoals de Amazone of andere tropische bossen. We kappen deze bossen voor de productie van soja of palmolie en maken het virussen steeds makkelijker om te overleven. Door ontbossing komen deze virussen in contact met mensen, terwijl ze voorheen diep in het bos zaten. De wereldwijde handel biedt ze daarbij een snelle infrastructuur om ongezien tussen continenten te reizen.
Een groot gezond tropisch bos is niet alleen belangrijk voor de diversiteit van dier-en plantsoorten, maar ook een cruciaal om de wereld pandemieproof te houden. Biodiversiteit werkt als een buffer tegen opkomende infectieziekten uit het dierenrijk. Toch kappen we gestaag door. Brazilië staat berucht om de massale bomenkap in in het Amazonegebied, maar landen zoals Nederland dragen daar net zo goed aan bij, door jaarlijks miljarden kilo’s aan soja te importeren.
2. Zet pandemiepreventie op de politieke agenda
Ons land zit tjokvol epidemiologen, virologen en andere experts. Er wordt continu onderzoek gedaan naar infectieziekten, maar de overheid ondersteunt slecht met financiering. ‘Wat bij de overheid heel duidelijk gebeurt, doorlopend, is dat ze niet kijken op de lange termijn’, vertelde OMT-Z lid Wim van der Poel eerder aan VPRO Tegenlicht. Het kortetermijndenken, zelfs tijdens de coronacrisis, zorgt ervoor dat Nederland nauwelijks voorbereid is op een nieuwe pandemie.
Er zijn genoeg actiepunten waar Nederland mee aan de slag kan. In het kort:
-
Implementeer een internationaal gezondheidsplan
-
Investeer op de lange termijn in onderzoek naar infectieziekten
-
Zet in op een duurzaam landbouw- en voedselbeleid
-
Investeer in vernieuwend vaccinonderzoek, zoals een universeel griepvaccin
3. Hef de vaccinpatenten op (en maak kennis openbaar)
Waarom zijn we eigenlijk afhankelijk van het productietempo van de grote farmaceutische bedrijven? Vaccins zijn op dit moment de sleutel om zo snel mogelijk uit deze crisis te komen, maar toch blijft de kennis en macht om vaccins te produceren in handen van een selecte groep bedrijven.
In de financieringsafspraken tussen overheden en vaccinproducenten werd aan het begin van de crisis niets opgenomen over het delen van intellectueel eigendom en technologie. Publiek gefinancierde kennis werd plotseling een commercieel product.
Laatst maakte de Amerikaanse president Joe Biden bekend dat hij het (tijdelijk) opheffen van patenten op coronavaccins niet langer zal tegenhouden. Samen met de EU was de VS een van de grootste tegenstanders van het idee om het patent op te heffen. Betekent dit dat nu elke fabriek zo’n vaccin kan maken? Nee.
Ook al moeten farmaceuten straks misschien hun intellectuele eigendom opgeven, nog steeds zijn ze dan niet verplicht om het recept én de ingrediënten te delen met andere bedrijven.
4. Herstel de economie zodat iederéén ervan profiteert
De coronacrisis legt bloot wat we eigenlijk al wisten: onze geglobaliseerde samenleving is allesbehalve duurzaam. Lange ketens maken samenlevingen kwetsbaar. Uitbuiting en schade aan het milieu verslechteren buffers tegen virussen en bacterieën.
Dit moet anders. De Britse econoom Kate Raworth gebruikt een krachtig beeld voor een nieuwe circulaire economie: de donut. Onze economische activiteiten zouden niet uit de bocht moeten vliegen, maar groeien binnen grenzen, zoals een donutcirkel. Op deze manier staat ons economische gedrag niet meer in dienst van groei en winst, maar van mens en planeet. Hoe dat precies in zijn werk gaat, legt Raworth uit in deze Tegenlicht-aflevering.
5. Investeer in een universeel vaccin
In de geglobaliseerde wereld is niemand meer onvindbaar voor het volgende virus. VPRO Tegenlicht sprak aan het begin van de crisis met virusjager Ron Fouchier, viroloog aan het Erasmus MC en een internationale sleutelfiguur in de virologie. Al in 2011 maakte Fouchier en zijn team in het kader van hun onderzoek een nieuw virus, dat een pandemie zou kunnen veroorzaken.
Wat staat ons in de toekomst te wachten aan nieuwe virussen? Hoe kwetsbaar zijn we? De viroloog is ervan overtuigd dat we onszelf kunnen beschermen tegen het volgende virus, maar dan moet er wel wat veranderen. In deze aflevering onderzoekt Tegenlicht meerdere scenario’s met Fouchier en viroloog Marion Koopmans. Fouchier houdt zich onder andere bezig met het ontwikkelen van een universeel griepvaccin.
Een kant-en-klare griepprik die inzetbaar is voor alle mogelijke virusmutaties. Zo’n universeel vaccin kan miljoenen levens redden bij een volgende grieppandemie.