VPRO Tegenlicht

De zon is van iedereen

De zon levert in één uur evenveel energie als de hele mensheid in een jaar verbruikt. Waarom óógsten we die dan niet? Kunstenaar Marjan van Aubel pleit voor een ‘solar democracy’. Op het moment dat zonnetechnologie gekoppeld wordt aan esthetiek en design, ontstaat een heel nieuw perspectief.

zaterdag 22 oktober online, maandag 24 oktober, 20:25 uur, VPRO, NPO 2

Zonne-energie kan in de huidige energiecrisis voor mensen een geweldige uitkomst zijn. Tijd voor VPRO Tegenlicht om de spots op het zonlicht te richten. In 2022 zal in Nederland beduidend meer zonne-energie worden geoogst dan in eerdere jaren. Dat lijkt mooi, maar een fanatieke club zon-believers wil véél verder gaan.

De zon is van en voor iedereen, dus laten we lampen produceren die op zon werken, kleding en ramen maken die zon oogsten, gebouwen en geluidsschermen met zonnefolie bedekken en een heuse ‘zonnebeweging’ beginnen.

Samen met vooral vrouwelijke geestverwanten presenteert solar designer Marjan van Aubel (1985) een eerste Solar Biënnale, een zonne-manifest en een installatie op de Dutch Design Week (Eindhoven, 22-30 okt). Van Aubel is dit jaar ambassadeur van het festival.

Hoewel er steeds meer zonnepanelen komen, gaan de gesprekken vooral nog over de techniek erachter, en over de terugverdientijd en het verwachte rendement. Marjan van Aubel en haar mede-oprichter Pauline van Dongen stellen andere vragen: ‘Waarom moet het altijd rechthoekig en enkel in de kleuren zwart en donkerblauw?'

© V8 Architects / VPRO

The Solar Pavilion op Dutch Design Week (door Marjan van Aubel en V8 Architects)

V8 Architects en Marjan van Aubel ontwerpen dit jaar het centrale paviljoen van de Dutch Design Week (DDW). Het Solar Pavilion heeft als doel het opwekken van zonne-energie ervaarbaar te maken voor de bezoekers, zodat het niet alleen als iets functioneels wordt gezien. Het bouwwerk bestaat uit een gebogen dak van gekleurde zonnepanelen, met eronder een intieme ruimte.

De initiatiefnemers van de Solar Biënnale en de expositie ‘Energy Show’ (in Het Nieuwe Instituut, Rotterdam) krijgen bijval van oudgedienden Pallas Agterberg en ‘panelenprofessor’ Wim Sinke. Agterberg, challenge officer bij Alliander, ziet innovatie vooral als een sociaal proces. Sinke propageert zonne-energie al tientallen jaren, niet in de laatste plaats als alternatief voor de (torenhoge) gas- en stroomrekeningen. VPRO Tegenlicht toont de onbenutte mogelijkheden van de zon.

Regie: Kees Brouwer
Research: William de Bruijn en Sharine Rijsenburg
Productie: Marie Schutgens
Eindredactie: Doke Romeijn en Geert Rozinga

Wim Sinke in de Tegenlicht Podcast

Ons elektriciteitsnet is nog niet toegerust voor de enorme hoeveelheid zon- en windenergie. Hoe gaan we de energietransitie tot een goed einde brengen? Daar heeft de wereldberoemde zonne-energieprofessor Wim Sinke wel een paar ideeën over.

in deze uitzending ↓

Marjan van Aubel

kunstenaar

Marjan van Aubel (1985, Bergen op Zoom) studeerde in 2009 af aan de Rietveld Academie, waarna ze een master volgde aan het Londense Royal College of Art. Haar fascinatie voor licht begon ze te herkennen gedurende haar tijd in Londen. Haar afstudeerwerk, 'The Energy Collection', is een servieskast met borden en glazen waarin zonnecellen verwerkt zitten. Sinds die tijd vormen zonnecellen in diverse kleuren, soorten en maten de basis voor vele kunstwerken van Van Aubel. 

Samen met modeontwerpster Pauline van Dongen is Van Aubel initiatiefneemster van The Solar Biennale. Tijdens de Biennale presenteren de ontwerpers een toekomst waarin zonnetechnologie geïntegreerd is in verschillende oppervlakken, materialen en objecten. The Solar Biennale was van september tot oktober te zien in Het Nieuwe Instituut te Rotterdam, maar is ook aanwezig op de Dutch Design Week in Eindhoven.

Als zelfbenoemd solar designer maakt Van Aubel kunst waarin energie uit zonlicht centraal staat. Bekende werken zijn het zonnedak van het Nederlandse pavilioen op de Expo 2020 in Dubai en Current Window, een raam met gekleurde, lichtdoorlatende zonnecellen zoals glas in lood. Current Window won in 2016 de innovatieprijs van WIRED. Andere werken werden bekroond met onder andere prijzen van designtijdschriften Dezeen en Wallpaper* [sterretje hoort bij de naam van het tijdschrift, red.].

Verder wordt werk van Van Aubel tentoongesteld in de vaste collecties van onder andere het MoMa in New York, Stedelijk Museum Amsterdam, Vitra Design Museum en Boijmans van Beuningen te Rotterdam. 

Wim Sinke

'panelenprofessor'

Wim Sinke is professor emeritus in fotovoltaïsche energieconversie, ofwel de technologie achter zonnepanelen. Sinke heeft zich jaren ingezet om zonne-energie als een onmisbare energiebron voor in de toekomst te positioneren. Bij onder andere TNO deed hij pionierende onderzoeken, met als doel om zonne-energie grootschalig te kunnen toepassen. Daarnaast wist hij met zijn optimisme veel mensen te motiveren om tijd en geld te investeren in de sector voor zonne-energie. 

Allard van Hoeken

CEO en oprichter van Oceans of Energy

Allard van Hoeken studeerde Mechanical Engineering aan de TU Delft en werkte meer dan elf jaar voor Bluewater Energy Services, waar hij onder andere een systeem ontwikkelde om getijdeenergie te winnen. In 2015 won Van Hoeken de Prins Friso Ingenieursprijs als ingenieur van het jaar. In 2016 richtte Van Hoeken het bedrijf Oceans of Energy op met als doel om drijvende zonnepanelen voor op zee te ontwikkelen.

De eerste werkende panelen van Oceans of Energy drijven sinds 2019 op zee en hebben meerdere stormen op zee doorstaan. Het drijvende veld aan zonnepanelen zou golven van meer dan 14 meter hoog moeten kunnen overleven. Als COO (chief operations officer) van The Ocean Clean Up werkte Van Hoeken in 2016 en 2017 ook mee aan het ontwikkelen van een drijvende versie van het plastic-opvangsysteem.

Het bedrijf Oceans of Energy heeft op dit moment twee drijvende zonnevelden op zee en werkt aan een derde drijvend platform, dat tot drie megawatt aan energie moet vangen. Genoeg om ongeveer drieduizend huishoudens van energie te voorzien. Dit platform komt te drijven op de Noordzee bij België, tussen de windmolens van een windmolenpark. Het tweede platform drijft 12 kilometer van de Nederlandse kust en wordt uitgebreid zodat het tot 1 megawatt aan energie kan leveren.

Pauline van Dongen

modeontwerper

Paulien van Dongen (1986, Amsterdam) is als modeontwerper vooral gespecialiseerd in draagbare technologie. Met haar studio, gevestigd in Arnhem, werkte ze onder andere samen met Philips aan lichtgevende sportkleding. In 2018 werd ze genoemd in de Forbes top 50 Europese vrouwen in tech. 

Van Dongen is samen met Marjan van Aubel mede-oprichter van de Solar Biennale in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam.

20 jaar toekomst verkennen met tegenlicht

Dit online archief gebruikt kunstmatige intelligentie om meer dan 500 tegenlicht-afleveringen op een nieuwe manier beschikbaar en doorzoekbaar te maken. Zoek naar specifieke fragmenten, citaten en zelfs losse shots.