VPRO Tegenlicht

Virus vergezichten

We zitten op 5 april al drie weken thuis en dat zal nog wel langer gaan duren. Hoe komen wij straks tevoorschijn uit die corona-quarantaine? Als andere mensen, in andere samenlevingen, of wordt het business as usual?

Makers


VPRO Tegenlicht gaat in gesprek met internationaal vermaard trendforecaster Lidewij Edelkoort, die noodgedwongen verblijft in een compleet verlaten hotel in Kaapstad. Ook spreken we met psychiater Dirk De Wachter in Antwerpen, thuis na een lange dag werk met zijn patiënten. Welke vergezichten zien zij na deze gedwongen stilstand?

Wat doet het isolement en de afzondering met ons, sociale dieren? Kan daar ook iets goeds uit komen? Hoe kan een crisis ook ‘helen’ en ons samenbrengen, terwijl we alleen thuis zitten?

Komt er straks een Big Reset, een frisse herstart, voor zover dat mogelijk is in een diepe recessie? Nemen we onze consumptiedrang, reislust, onze voortdurende haast en overproductie nu eens écht goed onder de loep? Om over de oververhitting van de aarde en de toenemende ongelijkheid nog maar te zwijgen…

Kan de ‘quarantaine-ervaring’ ons wijzer maken? En wat is er nodig om deze crisis nu eens wél als een kans te benutten, voor blijvende verandering?

VPRO Tegenlicht: Virus vergezichten
5 april 2020, 22.14 uur NPO2

over de uitzending

de mensheid zal z’n waarden kunnen resetten

Trendvoorspeller Lidewij Edelkoort denkt dat de meeste mensen consumptie niet zullen missen in hun quarantaine. 'Ze zullen merken dat het niet veel uitmaakt in hun leven. Al die rommel waren we eigenlijk al jaren spuugzat en minder consumeren is beter voor de aarde.'

Zij denkt dat deze crisis ook kan ‘helen’ en ons kan helpen om een schoner, beter leven te leiden. In China is de lucht opgeklaard en sterven nu minder mensen aan luchtvervuiling dan voor het virus. Het water in Venetië is weer zo helder, dat je de vissen ziet zwemmen.

Het virus brengt ook iets goeds, zegt zij, want nu gebeurt wat we allang wisten dat ooit zou moeten gebeuren: minder vliegen, minder reizen, minder rotzooi, meer tijd voor elkaar.  Maar eerder durfden we die sprong niet te wagen.

Hebben we straks kans op een Big Reset, een frisse doorstart, en kun je daar eigenlijk wel over nadenken in een diepe recessie? We zijn in een vertraging gedwongen en daaruit kunnen nieuwe diensten en activiteiten ontstaan.

Dit is een andere crisis dan die van 2008, want nu stopt de productie en de aanvoer van grondstoffen en het duurt lang om die keten weer op te starten. De vorige crisis was financieel, nu gaat het over de basis van ons bestaan. We worden teruggeworpen op onszelf en gaan noodgedwongen terug naar de essentie.

'elkaar aanraken is een basisvoorwaarde voor leven'

Psychiater Dirk De Wachter hoopt dat we door het gedwongen isolement van de quarantaine en het gemis van aanraking het belang van fysiek contact weer gaan inzien. Hij verwacht dat we elkaar na de crisis weer meer gaan aanraken.

'Een burn-out is vaak het gevolg van een gebrek aan betekenis en aanraking. Ik denk dat we fysiek contact na deze crisis weer gaan koesteren, en dat we meer gaan knuffelen. Het is raar om te zeggen in tijden van Me Too, maar elkaar aanraken is een basisvoorwaarde voor leven. Baby’s die niet aangeraakt worden, groeien niet. De nood is hoog. Ik zag zoveel burn-outs en depressies; er wás ook behoefte aan een vertraging. Als psychiater sta ik aan de kant van de mensen die niet meer kunnen.'

 

Dirk De Wachter ziet nu op veel plekken een nieuwe solidariteit; mensen blijken voor elkaar te willen zorgen. De Wachter: ’Voor elkaar zorgen geeft zin en betekenis aan het leven. Je ziet nu overal creativiteit en samenwerking. Mensen schrijven gedichten, maken vanaf balkons muziek met elkaar. We ontdekken weer waar we echt blij van worden, en dat is betekenis hebben voor en met elkaar. Raar genoeg brengt deze crisis dus ook het beste in mensen naar boven: medemenselijkheid.’

Kortom, kan de ‘quarantaine-ervaring’ ons wijzer maken? En wat is er nodig om deze crisis nu eens wél als een kans voor verandering te benutten?

Samenstelling: Frank Wiering
Interviews: Bregtje van der Haak & Bram Vermeulen 
Research: William de Bruijn & Soraya Pol
Eindredactie: Doke Romeijn & Bregtje van der Haak
over de sprekers

Dirk De Wachter

psychiater

De Vlaamse psychiater en hoogleraar Dirk De Wachter is een graag geziene gast in de media en trekt volle zalen met lezingen van één van zijn vier uitgebrachte boeken. In zijn nieuwste boek, ‘De kunst van het ongelukkig zijn’, zet hij op een rake manier uiteen waarom we ook ongelukkig mogen zijn en waarom we niet moeten streven naar geluk, maar juist naar zingeving en verbondenheid.

De Wachter hoopt dat de huidige coronacrisis ervoor zorgt dat we het belang van fysiek contact weer gaan inzien. Iets dat volgens hem, gezien de vele burn-outs tegenwoordig, hard nodig is. Want, zo stelt De Wachter, burn-outs zijn een gevolg van het gebrek aan aandacht en aanraking, niet van het aantal werkuren.

Hij merkt op dat de pandemie een nieuwe solidariteit teweegbrengt: overal ontstaan solidaire initiatieven om elkaar te helpen. Volgens hem brengt de coronacrisis daarom het beste in mensen naar boven: medemenselijkheid.

‘er is straks veel in te halen aan aanraken en knuffelen’

‘in de hersteltijd zal de mensheid z’n waarden kunnen resetten’

Lidewij Edelkoort

trendforecaster

Lidewij Edelkoort is een van de meest invloedrijke trendforecasters. Ze bestudeert de evolutie van sociaal-culturele trends en deelt deze informatie met haar cliënten in de voedselindustrie, de modewereld en de auto-industrie.

Haar in Parijs gebaseerde bedrijf Trend Union werkt voor een breed scala aan wereldwijde merken. Ook bestudeert ze veranderende lifestyle-trends, waarmee ze banken, verzekeraars en vastgoedontwikkelaars informeert over hoe de samenleving in de toekomst zal leven.

De coronacrisis zal volgens Edelkoort veel veranderen aan ons consumptiegedrag. Volgens haar zullen we tijdens de pandemie merken dat ‘rommel’ niet veel uitmaakt in ons leven en dat we beginnen in te zien dat minder consumeren beter is voor de aarde.

Bovendien voorspelt ze dat deze crisis ook kan ‘helen’: we zullen nu inzien dat we minder moeten vliegen en reizen, en meer tijd voor elkaar moeten hebben.
leesvoer

VPRO Tegenlicht zoekt: coronapioniers

Ben jij of ken jij iemand die in deze tijd het coronavirus te lijf gaat met creativiteit? Door iets nieuws te verzinnen om het leven in quarantaine te verlichten of anderen te helpen? Laat het ons weten!

Bas Heijne over onzekerheid in corona-tijden

VPRO Tegenlicht-redacteur Tom Reijner belde met NRC-columnist en essayist Bas Heijne om hem te vragen naar onze omgang met de onzekerheid, die de coronacrisis met zich meebrengt, en of hij verwacht dat er grote veranderingen komen na de crisis.

9 voorstellen voor een betere wereld na corona

Zorg en onderwijs blijken crucialer dan we ze waarderen, globalisering heeft ook een keerzijde, en: is deze crisis dé kans om definitief in te zetten op duurzaam beleid? Dit zijn 9 voorstellen voor een betere wereld na corona.

'Als we iets belangrijk vinden, dan kan het'

'Het zou natuurlijk schitterend zijn als de coronacrisis een collectieve levensveranderende ervaring wordt,' zegt cabaretier Pieter Derks in een column voor De Nieuws BV op Radio 1.  

'Maar we moeten ook eerlijk zijn; de nieuwigheid begint er nu al een beetje af te raken. Nederland is nog steeds zo’n horkerige krentekakker als hiervoor.' Gaan we iets leren van de crisis? Kijk hier de hele column.

over de Meet Up

kijk terug

Pakhuis de Zwijger - 8 april 2020

In deze livecast en Zoom webinar spreken we met regisseur Frank Wiering en bespreken we de wereld na de Corona crisis met Marleen Stikker, Seada Nourhussen en Kate Raworth, naar aanleiding van de uitzending.

Meepraten over de toekomst? Kom naar een Meet Up!

alle Meet Ups meer

meer over de coronacrisis