Stel dat we iedereen in Nederland een basisinkomen geven, zonder voorwaarden. Klinkt te mooi om waar te zijn? Als we weten dat een deel van de bestaande banen gaat verdwijnen door robotisering en algoritmes, en dat het huidige stelsel van uitkeringen- en toeslagen te complex en beschuldigend en fraudegevoelig is, is het dan niet tenminste het onderzoeken waard?  
 

Volgens Erik Brynjolfsson van het MIT Center for Digital Business staat onze westerse samenleving op de drempel van een nieuwe tijd. Het zijn niet langer alleen de fysieke werkzaamheden die steeds meer door machines gedaan worden; robots en algoritmes gaan ook steeds meer middenklasse-werk verrichten. Accountants en kantoorpersoneel maar ook advocaten en beurshandelaren en ingenieurs zullen steeds meer moeten gaan omzien naar ander werk.  

Maar omdat onze samenlevingen in de laatste dertig jaar steeds rijker zijn geworden, is dit wellicht juist een uitgelezen moment om eens te gaan doordenken over een ander sociaal stelsel, dat beter is toegerust op de huidige tijd. Zou een basisinkomen de hoeksteen kunnen zijn van een nieuwe maatschappelijke structuur? Een sociaal model waarin niet eindeloos uitkeringen en toeslagen worden rondgepompt (80% van de Nederlandse huishoudens krijgt momenteel één of andere vorm van toeslag)? En waarin we mensen niet langer dwingen tot zoeken naar banen die niet meer bestaan? 

In het Canadese dorp Dauphin kregen duizend mensen (één derde van de bevolking) tussen 1974-1978 zo nodig een aanvullende uitkering, zonder tegenverplichting. En wat bleek? De deelnemers bleven grotendeels werken of gingen meer studeren, en ze waren minder vaak ziek of depressief. Tegenlicht regisseur Shuchen Tan toog naar Canada en sprak met projectleider Ron Hikel, onderzoekster Evelyn Forget en families die toentertijd deelnamen aan het sociale experiment.  

Wat zou er gebeuren als we de bevindingen van dit Mincome project doortrekken naar Nederland anno 2014? Samen met econoom Marcel Canoy, voormalig adviseur van Barroso, berekent Tegenlicht wat invoering zou kosten: is het haalbaar en betaalbaar? En we nemen een kijkje bij de Vereniging Basisinkomen, waar twee generaties elkaar vinden in de eerste kiemen van wat onze sociale toekomst zou kunnen worden.

Regie: Shuchen Tan
Research: William de Bruijn
Productie: Marie Schutgens en Jessica van Beek
Eindredactie: Henneke Hagen en Frank Wiering
Animaties: Rogier Klomp