Het basisinkomen. Het idee is niet nieuw: noties van een basisinkomen zijn al terug te vinden in Pakistan van 600 en in het werk van de achttiende-eeuwse filosoof Thomas Paine. In de jaren '70 kreeg het idee veel aandacht. Toch is een echt onvoorwaardelijk basisinkomen nog nergens op landelijk niveau ingevoerd. Wel zijn er wereldwijd meerdere varianten op het basisinkomen te ontdekken. Een overzicht van sociale experimenten met gratis geld.
Ondanks twijfel aan de haalbaarheid van onvoorwaardelijk basisinkomen zijn wereldwijd diverse sociale experimenten gedaan met gratis geld.
Aanvulling op inkomsten in Canada
Een van de bekendste experimenten vond plaats in het stadje Dauphin in Canada, waar in de jaren '70 duizend families vier jaar lang deelnamen aan het Mincome project. Ieder huishouden ontving maandelijks een bedrag, dat ze naar eigen inzicht mochten uitgeven. De hoogte van het bedrag was afhankelijk van de hoeveelheid inkomsten die het gezin die maand gemaakt had. Bij een tekort aan inkomsten vulde de overheid 'het gat' aan, zodat iedereen kon rekenen op een vast basisinkomen. In totaal kostte het project zeventien miljoen dollar.
De resultaten van het experiment waren jarenlang in de vergetelheid geraakt, totdat Dr. Evelyn Forget de archieven indook. Uit de resultaten bleek dat de mensen die aan Mincome mee hadden gedaan, gezonder waren (zowel mentaal als fysiek), waardoor ze minder vaak naar hun arts of een ziekenhuis gingen. Ook de mate van geluk in Dauphin nam in die jaren toe. Bovendien bleek dat ze hun arbeidspatroon zo aanpasten, dat ze weliswaar minder uren werkten, maar die ‘vrije’ tijd in andere activiteiten staken. Oftewel, de mensen in Dauphin werden gezonder, gelukkiger en ondernemender na vier jaar basisinkomen.
Voorwaarden in Zuid-Amerika
Vergelijkbare resultaten zijn ook terug te vinden bij andere 'versies' van basisinkomen projecten, zoals in Mexico en Brazilië. Het experiment in Mexico, Oportunidades (Spaans voor 'mogelijkheden'), bestaat uit zogenaamde conditional cash transfers: een voorwaardelijk basisinkomen. In ruil voor geld, moeten de kinderen van het huishouden onderwijs volgen en zich laten vaccineren.
In Brazilië startte President Luiz “Lula” da Silva een vergelijkbaar sociaal programma in 2003: Bolsa Familia. Deze vorm van financiële hulp wordt alleen aan de armste lagen van de bevolking aangeboden (waarbij de vrouw van het huishouden meestal verantwoordelijk word gesteld). Ook hier geldt dat ze het geld alleen ontvangen als ze hun kinderen laten vaccineren en naar school sturen.
Alternatief voor ontwikkelingshulp in Afrika
Aan de andere kant van de oceaan zijn ook een aantal projecten gestart die gebaseerd zijn op de ideologie van het basisinkomen, maar met minder tot geen voorwaarden verbonden aan het gratis geld. De NGO GiveDirectly, bijvoorbeeld, werkt met onvoorwaardelijke cash transfers die sterk lijken op een onvoorwaardelijk basisinkomen. In Kenia en Oeganda heeft de NGO projecten opgezet waarbij binnen een tot twee jaar duizend dollar wordt overgemaakt aan gezinnen die onder de armoedegrens leven.
De duizend dollar wordt in twee keer uitbetaald en is een eenmalige gift. Vervolgens bepaalt ieder huishouden zelf waar het geld aan uitgegeven wordt. Onderzoek laat wederom zien dat de gezinnen als gevolg gelukkiger worden, minder honger lijden, en dat de positie van de vrouw binnen het gezin verbetert (als hoofdverantwoordelijke).
Van januari 2008 tot december 2009 voerde de overheid van Namibië een basisinkomenprogramma uit in het dorp Omitara. Iedere inwoner onder de zestig ontving honderd Namibische dollar (zeven euro) per maand, zonder voorwaarden. De resultaten toonden een daling op het gebied van ondervoeding en schoolverzuim onder kinderen. Bovendien bleken mensen ondernemender en productiever te worden. Criminaliteit nam af. Na afloop van het project bleven de deelnemers een maandelijks bedrag van tachtig Namibische dollar (€5,60) ontvangen tot maart 2012.
'Direct cash transfers' in India
India biedt een ander voorbeeld van een basisinkomen. In de deelstaat Madhya Pradesh hebben twintig dorpen uit het Indore-district meegedaan aan een basisinkomenexperiment, opgezet door de arbeidsvereniging SEWA Bharat en UNICEF. Van die twintig dorpen ontvingen er acht een onvoorwaardelijk basisinkomen. Daarnaast deden er ook nog twee andere dorpen uit een ander district mee, waarvan er een een basisinkomen ontving.
In totaal deden er 15.000 mensen mee. Het experiment begon in januari 2011 en duurde bijna anderhalf jaar. In die periode keerde UNICEF maandelijks tweehonderd rupees ($4) aan volwassenen en honderd rupees ($2) aan kinderen uit. De resultaten laten zien dat in de dorpen die destijds een onvoorwaardelijk basisinkomen hebben ontvangen, de uitgaven aan onderwijs, gezondheid, voedsel en het (ver)bouwen van huizen sterk toenamen.
Vorig jaar is de Indiase overheid vervolgens van start gegaan met het invoeren van een direct cash transfer scheme in 51 verschillende districten, genaamd Aapka paisa, aapke haath (uw geld in uw handen). Deze slogan refereert naar de bekende speech over armoedebestrijding van de vermoorde politicus Rajiv Gandhi.
Dividend voor iedereen in Alaska
Het Permanent Fund Dividend, of het Alaska Dividend, is een vorm van basisinkomen die al meer dan dertig jaar wordt toegepast in Alaska. Sinds 1982 ontvangt iedere inwoner van Alaska jaarlijks een onvoorwaardelijke inkomen (in 2013 was het 900 dollar: ± 700 euro), met als enige conditie dat ze Amerikaans burger moeten zijn, minstens een jaar in Alaska moeten wonen en geen strafblad hebben.
Het Alaska Dividend is afkomstig van de winst die de staat haalt uit investeringen van de in Alaska gewonnen grondstoffen: olie en aardgas. Als resultaat is Alaska een van de meest economisch gelijke staten (en is de gelijkheid zelfs toegenomen), en heeft het de laagste armoedecijfers van de VS. In hoeverre deze resultaten alleen veroorzaakt zijn door het uitkeren van het Alaska Dividend, valt te betwisten.
Voorstellen, brainstorms en plannen in Europa
Afgelopen jaren krijgt het idee van het basiskomen ook dichterbij huis weer meer aandacht. In Zwitserland zijn vorig jaar meer dan 100.000 handtekeningen verzameld, wat ervoor zorgt dat er een referendum komt over het invoeren van een onvoorwaardelijk basisinkomen. Het referendum vindt later dit jaar plaats.
In Duitsland is er een crowdfunding-project opgezet door Michael Bohmeyer, waar al ruim 2.500 mensen zich bij hebben aangesloten en al bijna 48.000 euro is verzameld. In andere woorden: Bohmeyer heeft nu voor bijna vier personen een basisinkomen van een jaar (12.000 euro) opgehaald. De eerste 12.000 had hij al in 22 dagen bijeen.
In Nederland is het principe van een basisinkomen al vaker voorgedragen. Dit jaar deed de Basis Inkomen Partij (BIP) voor het eerst mee aan de gemeenteraadsverkiezingen in Utrecht, Amsterdam, Deventer en Woerden. Daarnaast is er een sociaal experiment in ontwikkeling in Groningen door de vereniging MIES (Maatschappij voor Innovatie en Economie en Samenleving). Op 21 november vindt hun tweede bijeenkomst plaats tijdens het inspiratiefestival Let’s Gro in Groningen.