Dossier: Highway of Tears

De Highway of Tears is een 725 kilometer lange snelweg tussen Prince George en Prince Rupert, in Brits-Columbia. De eerste verdwijningen begonnen er in 1969. Onder de slachtoffers bevindt zich een buitenproportioneel hoog aantal inheemse vrouwen.

De meeste vrouwen en meisjes komen uit de First Nations, de oorspronkelijke bewoners van Canada. De Highway of Tears is daarmee een symbool geworden van al het onrecht dat de oorspronkelijke bewoners van Canada is aangedaan.

Bekijk hieronder een fragment waarin Emy Koopman in gesprek gaat met First Nations-vrouwen over de problematiek die speelt rondom de Highway of Tears.

Inheemse gemeenschappen in Canada worstelen al jarenlang met armoede, ook in de reservaten rondom de Highway of Tears. Dorpen die honderden kilometers verwijderd liggen van de bewoonde wereld. De inwoners hebben er moeite om rond te komen en krijgen weinig hulp.

De meesten van hen kunnen zich geen auto veroorloven om naar het werk te gaan en het openbaar vervoer is slecht geregeld in deze afgelegen gebieden. Daarom zijn veel mensen genoodzaakt om te liften en hoewel de vrouwen weten dat ze hiermee een gemakkelijk doelwit vormen, hebben ze vrijwel geen andere keus.

(tekst loopt door onder kader)

De problematiek rondom de Highway of Tears is uitgegroeid tot een politiek schandaal. Jarenlang laks handelen van de overheid heeft de zaken verergerd. Premier Justin Trudeau liet daarom in 2016 een grootschalig onderzoek uitvoeren, dat ruim 40 miljoen Canadese dollar kostte (ongeveer 25 miljoen euro). Trudeau hoopte daarmee de band met de inheemse bevolking te kunnen herstellen.

Uit het rapport bleek dat het probleem veel groter is dan alleen de Highway of Tears; de moorden en verdwijningen volgen op een patroon van buitenproportioneel geweld tegen inheemse vrouwen in Canada. Hoewel inheemse vrouwen ongeveer vier procent van de Canadese bevolking vertegenwoordigen, is zestien procent van de vermoorde vrouwen inheems. Sinds de jaren zeventig zijn er meer dan 1200 inheemse vrouwen vermoord of vermist, stelt het onderzoek, maar volgens inheemse belangenorganisaties ligt dat aantal waarschijnlijk nog veel hoger: de schattingen lopen op tot boven de 4000.

In Paradijs Canada spreekt Emy Koopman met Matilda Wilson, de moeder van de in 1994 verdwenen Ramona Wilson. Emy: ’Ramona was zestien, woonde in Smithers en schreef graag poëzie. Ze ging dansen in Hazelton, maar kwam nooit aan. Het vermoeden is dat ze naar een vriend in Moricetown ging, maar niemand heeft haar daar gezien. De volgende dag belde haar moeder Matilda de politie – de Royal Canadian Mounted Police – maar ze werd niet serieus genomen. "First Nations-tieners lopen wel vaker weg," zei de politie. Matilda wist echter dat het mis was, want Ramona was niet zo’n soort tiener. In de periode dat Ramona verdween, ging de weg hier de Highway of Tears heten.’

Ramona’s moeder kreeg na zeven maanden plots een anoniem telefoontje met de boodschap dat er een lichaam lag verborgen in de buurt van de luchthaven. De omgeving werd uitgekamd, maar er werd niets gevonden. Per toeval werd in april 1995 een gruwelijke ontdekking gedaan door twee luchthavenmedewerkers: Ramona lag begraven onder een paar bomen.

Om haar dochter en andere slachtoffers te herdenken organiseert Matilda Wilson elk jaar een wandeltocht. ‘We gaan niet opgeven, de media-aandacht zorgt er mede voor dat de verdwijningen niet in de vergetelheid raken.’

Wat de inheemse bevolking dwars blijft zitten is het verschil in aanpak van de verdwijningszaken. Raechelle Wilson, de tante van Ramona Wilson, vertelt: ‘We zijn geen wegwerpartikelen. Er raken zoveel vrouwen vermist. Maar wij als inheemse vrouwen worden niet beschermd.'

Ze herinnert zich het moment dat Ramona werd gevonden. 'Ik knielde en pakte wat aarde op naast Ramona’s lichaam. Toen ik die aarde vastgreep voelde ik haren in mijn hand. Ik zag er vezels tussen zitten. Dat waren vezels van de spijkerbroek die Ramona aanhad. Toen ik het bewijs naar de politie bracht zeiden ze: "Er is nu geen politie aanwezig, kom morgen maar terug." Ze leken niet echt naar me te luisteren. Het was meer alsof ik ze tot last was en ze me liever kwijt wilden. Dus ik vertrouw de politie niet. Ik voel me als inheemse vrouw niet veilig in Canada. Ik heb het gevoel dat ik een doelwit ben. Straks ben ik misschien de volgende.'

Het tekent de extreem slechte relatie die de inheemse mensen hebben met de politie, waarbij onverschilligheid niet eens het dieptepunt vormt. Dit rapport van Human Rights Watch uit 2013 maakt duidelijk dat de politie ook een actieve rol speelt: agenten schelden inheemse vrouwen uit, vernederen ze als ze zich melden, voeren illegale fouilleeracties uit, gebruiken fysiek geweld en ze worden zelfs beschuldigd van verkrachting. Dergelijke rapporten keren regelmatig terug en beperken zich niet alleen tot de Highway of Tears.

(tekst loopt door onder kader)

Het probleem zit diep in de wortels van Canada. Tussen 1870 en 1990 werden ruim 150.000 inheemse kinderen door de Canadese overheid uit hun familie weggenomen, om ondergebracht te worden op kostscholen en in witte pleeggezinnen, waar ze ‘beschaafde Canadese burgers’ moesten worden. De ‘Indiaan in het kind moest dood’, was het onderliggende motto.

Maar niet alleen ‘de Indiaan in het kind’ werd vernietigd, ook het kind zelf. Duizenden van hen worden mishandeld, verwaarloosd of ze pleegden zelfmoord na seksueel misbruik. Ruim zevenduizend kinderen zijn in deze periode gestorven of vermist en het werkelijke aantal ligt mogelijk hoger. De laatste kostschool sloot pas in 1996; in 2008 bood de Canadese overheid haar excuses aan voor het wrede beleid.

Verschillende inheemse maatschappelijke werkgroepen zijn bezig om ‘de Indiaan weer in het kind en de volwassene te stoppen’. Dit noemen ze herinheemsing. De gemeenschappen proberen zichzelf actief te dekoloniseren.