Voor het CPNB, de organisatie achter de boekenweek, viel alle ophef eerder deze zomer moeilijk te begrijpen. Ze had het boekenweekthema “moeder de vrouw” gezien “als ode”, en met de keuze voor twee mannen als schrijvers dacht ze vooruitstrevend te zijn. “Het getuigt volgens ons juist van emancipatie dat een essay met het thema moeder niet per se door een moeder of een vrouw geschreven hoeft te worden,” zo schreef de club. Sommige schrijvers sloten zich bij die laatste gedachte aan, en vroegen zich af of literatuur er niet juist om draaide je te kunnen in verplaatsen in de ander. 

Wie de feministische klassieker van Virginia Woolf A Room of One’s One leest, kan alle commotie beter bevatten. Want in dit boekje uit 1928 bespreekt ze niet alleen het gebrek aan literatuur geschreven door vrouwen, maar ze signaleert ook een opmerkelijke overvloed aan literatuur over vrouwen. Woolf ondervindt dat voor mannelijke schrijvers de vrouw als thema verre van origineel of progressief is; het schrijven over vrouwen grenst zelfs bijna aan een obsessie.

Op het eerste gezicht kan je je daar als vrouw bijna door gevleid voelen – het wellicht zelfs als een ode ervaren, zo schrijft Woolf. Maar wie zich in deze fictieve vrouwen verdiept, die merkt iets vreemds op: “Ze zijn vertrouwelingen, natuurlijk, in Racine en de Griekse tragedies. Ze zijn nu en dan moeders en dochters. Maar bijna zonder uitzondering worden ze getoond in relatie tot mannen. En wat een klein deel van een vrouwenleven vormt dat.” Kortom, de man blijft in de literatuur altijd het onderwerp, en de vrouw mag als meewerkend of lijdend voorwerp meedoen.

Sterker nog: volgens Woolf zien de meeste mannelijke auteurs het schrijven niet als middel om zich in de ander te verplaatsen, maar is het voor hen vooral een manier om zich boven de ander te plaatsen. Woolf: “De vrouw heeft al deze eeuwen gediend als spiegel die de magische en heerlijke macht bezat het beeld van de man te weerkaatsen tot tweemaal zijn grootte.” Aan de mannen die het boekenweekgeschenk en boekenweekessay gaan schrijven de grote uitdaging, om zich aan die erfenis te ontworstelen. Te gast over Virginia Woolfs A Room of One’s Own zijn schrijver Marjolijn van Heemstra, schrijver Jannah Loontjens en hoofdredacteur van de Groene Amsterdammer Xandra Schutte.

Tekst: Julie Blussé