OVT is terug te luisteren op alle podcastplatforms. Klik hier voor de link naar jouw favoriete podcastapp.
OVT
OVT 10 november 2024
Scholieren kunnen binnenkort een VR-bril opzetten en op zomerkamp in de DDR. In de experience vertellen getuigen van die tijd hoe het was om op te groeien in de DDR. Een gesprek met Trixie Hölsgens van het Duitsland-Instituut, en Gunnar Planitzer, één van die Zeitzeugen.
Verder in OVT: Sana Valiulina over haar vader's verleden, Kader Abdolah over Zarathustra, Noord-Korea in Oekraïne, gewelddadige aanvallen op Israëlische supporters en meer. De IDFA-tips van Nadia Bouras staan ook onderaan deze pagina.
Sana Valiulina over de odyssee van haar vader
‘De laatste keer dat ik hem zag was door de stoffige achterruit van de bus. De bus sputterde, stootte een stinkende gaswolk uit en kwam in beweging, en ik bleef midden op de rijweg staan om naar het vertrouwde, onbewogen gezicht onder de blauwe pet te kijken totdat het door de afstand en de grauwe Baltische lucht werd uitgewist.’
Zo begint het nieuwe boek van schrijfster en OVT-columnist Sana Valiulina. In Waar alle wegen ophouden volgt ze de tocht die haar vader maakte als Russische krijgsgevangene. Een tocht die veertien jaar duurde en hem van Rusland naar Frankrijk bracht en via Engeland weer terug in zijn vaderland. Daar verdween hij als landverrader in de goelag. We praten met Valiulina over de zoektocht naar het verleden van haar vader.
Kader Abdolah over Zarathustra
Een mythische priester, die als eerste een enkele god en een onderscheid tussen het goede en kwade bedacht. Dat was Zarathustra, die ongeveer 3500 jaar geleden leefde in wat nu Iran is. Zarathustra spreekt, het nieuwe boek van Kader Abdolah, gaat over deze profeet.
Abdolah groeide op met verhalen over dit figuur, en beschrijft zijn wortels, leven en nalatenschap voor Nederlands publiek. Want, zo ziet hij: ‘Zarathustra is deel van de Nederlandse mens’. Hoog tijd dat we hem leren kennen.
De DDR verkennen in virtual reality
35 jaar na de val van de Muur kunnen jongeren zich maar weinig voorstellen bij het leven in een dictatuur. Daarom kunnen scholieren binnenkort een Virtual Reality-bril opzetten en op zomerkamp in de Duitse Democratische Republiek. Het is een initiatief van het Duitsland-Instituut van de Universiteit van Amsterdam. Getuigen van deze tijd vertellen hoe het was om op te groeien in de DDR. Dat was voor hen normaal en best gezellig, zelfs als je altijd in de gaten werd gehouden.
Een gesprek met Trixie Hölsgens, senior medewerker van het Duitsland-Instituut, en Gunnar Planitzer, kind van de DDR en één van die getuigen.
Noord-Korea in Oekraïne
Afgelopen maand zijn de eerste Noord-Koreaanse troepen naar Oekraïne gestuurd om Rusland te ondersteunen. NAVO-baas Mark Rutte noemt het 'een keerpunt voor Europa en een gevaarlijke uitbreiding van het conflict'.
Welke belangen heeft Noord-Korea? En welke invloed heeft het op de historische spanningen op het Koreaanse schiereiland? Hoogleraar Koreastudies Remco Breuker is te gast.
Historische vergelijkingen met de gebeurtenissen in Amsterdam
Het nieuws ging de hele wereld over: de gewelddadige aanvallen op Israëlische supporters voor en na de voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv in Amsterdam afgelopen donderdagavond – en nacht. Burgemeester Femke Halsema noemde het een gitzwarte nacht en heeft het over ‘haatdragende, antisemitische relschoppers en criminelen’. De Israëlische president Herzog, Geert Wilders en het Centraal Joods Overleg noemden het een pogrom. En volgens de Israëlische ambassade in Nederland weerspiegelen de gebeurtenissen de donkerste geschiedenis van Europa.
Dat het een gitzwarte nacht vol geweld en bedreiging was, dat is duidelijk. Maar zijn de historische vergelijkingen gepast? Een gesprek met Hilla Dayan, Isrealisch-Nederlandse politiek socioloog. En historicus Nadia Bouras, een van onze boekrecensenten en betrokken bij de gesprekken die sinds de Hamas-aanval plaatsvinden tussen Joodse en Palestijnse of pro-Palestijnse Amsterdammers bij de Amsterdamse burgemeester.
IDFA festivaltips met Nadia Bouras
Elke week bespreken we historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Fresco Sam-Sin.
Deze week is de beurt aan Nadia Bouras. Maar omdat het documentaire-festival IDFA binnenkort van start gaat tipt Nadia deze keer geen boeken, maar de volgende twee films:
idfa-tip van Nadia Bouras 1: Rule of Stone
Rule of Stone vertelt op indrukwekkende wijze hoe architectuur in Jeruzalem strategisch wordt ingezet als instrument van onderdrukking en bezetting. De documentaire laat zien hoe de verplichte ‘Jeruzalemsteen’ nieuwe Israëlische nederzettingen een eeuwenoude uitstraling geeft, wat de stad een illusie van historische continuïteit verleent. Ondertussen verdwijnen Palestijnse buurten en erfgoed: bewoners worden gemarginaliseerd, uitgesloten van gemeentelijke diensten en beperkt in hun bouwmogelijkheden.
De kracht van de documentaire zit in de persoonlijke interviews met architecten die destijds betrokken waren bij het ontwerp van de moderne stad rond Jeruzalem. De maakster stelt de prangende vraag in hoeverre architecten verantwoordelijkheid dragen als hun werk wordt ingezet om onderdrukking te versterken. De antwoorden zijn onthullend en tonen de worsteling van de architecten met hun rol in een politieke agenda. Wat aanvankelijk een stad vol schoonheid lijkt, blijkt een zorgvuldig gecreëerde façade, gebouwd op een pijnlijke geschiedenis van verdrukking en vergeten verhalen.
idfa-tip van Nadia Bouras 2: Neshoma
Neshoma, geregisseerd door Sandra Beerends, is een fictieve documentaire die de ziel van het Joodse leven in Amsterdam in de vroege twintigste eeuw tot leven brengt. Door middel van archiefbeelden en de intieme voice-over van Rusha, die brieven aan haar broer Max in Indië voorleest, krijgen we een beeld van haar leven in de Joodse wijk van Amsterdam, vanaf 1918 tot het verwoestende einde in de Tweede Wereldoorlog.
De geschiedenis van Amsterdam – met iconen als het Paleis voor Volksvlijt, het Tuschinski Theater, en de economische crisissen die diamantslijpers tot verkopers maakten – vormt de achtergrond van Rusha's brieven en dagelijkse leven.
De Tweede Wereldoorlog brengt de spanning tot een hoogtepunt. Rusha en haar man Sali worden gedwongen te vertrekken naar Duitsland, hun jonge dochter Sara achterlatend in de onderduik. De pijn en het verlies, maar ook de hoop en overleving, komen naar voren wanneer Sara in 1957 een brief ontvangt van Max, die vertelt over het leven van haar ouders.
Neshoma is een indrukwekkende reconstructie van een verloren wereld, die met veel aandacht voor detail en historische nuance is gemaakt. Door de brieven en persoonlijke verhalen wordt de documentaire intiem en aangrijpend, en brengt het de rijke cultuur en het dagelijkse leven van Joods Amsterdam tot leven, tegen een achtergrond van opkomende dreiging en verwoesting. Een film die niet alleen historisch raakt, maar ook de veerkracht van een gemeenschap weerspiegelt.
Het Spoor Terug: Jan van Leiden en het einde der tijden #2
Van kroegbaas tot koning. Dit is het bizarre, waargebeurde verhaal van Jan van Leiden. In deze podcastserie volg je journalist Max Boogaard in zijn zoektocht naar Jan en ontdek je wat er zo'n 500 jaar geleden in Münster is gebeurd.
In deze aflevering vertelt historicus Luc Panhuysen over Jan van Leiden die gedoopt wordt door Jan Matthijs. Ze gaan zoeken naar een locatie voor het nieuwe Jeruzalem. In Münster bereikt Jan veel mensen met zijn preken en krijgt hij delen van het stadsbestuur aan zijn zijde.
Max praat ook met Bert Jan Lietaert Peerbolte, hoogleraar Nieuwe Testament, over het bijbelboek Openbaring van Johannes en hoe dit boek door de eeuwen heen heeft geleid tot de vorming van radicale groepen. Lietaert Peerbolte is ook voorzitter van de internationale onderzoeksgroep ‘Apocalypse Now’. Hij wijst mij op het feit dat de symboliek van Openbaring ook in deze tijd nog nadrukkelijk aanwezig is bij radicale groepen.
Daarnaast stellen ze de vraag waarom eindtijdsverhalen toch zo aantrekkelijk zijn voor mensen. Lietaert-Peerbolte geeft aan dat mensen structuur willen; ook de wereld moet een begin en een eind hebben – een kop en een staart.
Deze podcastserie is is gemaakt door Max Boogaard, in samenwerking met OPERA2DAY en de Nederlandse Bachvereniging.