OVT
OVT 13 maart 2022
Het Oekraïne van regisseur Sergej Paradzjanov is autarkisch en eigenzinnig. Klaagzangen, enge geluiden en spookachtige beelden vormen het decor van zijn film 'Schaduwen van vergeten voorouders' uit 1965. In het Oekraïne van nu is Paradzjanovs film een klassieker. Wat vertelt het filmsprookje ons over de geschiedenis van Oekraïne en over de Sovjetdictatuur?
Verder: Poetin en de oligarchen, dehumanisering van vluchtelingen vroeger en nu, de dierentuin in oorlogstijd, de column van Micha Wertheim.
Oekraïens filmsprookje uit 1965
Klaagzangen, enge geluiden en spookachtige beelden vormen het decor van Schaduwen van vergeten voorouders uit 1965. De film van Sergej Paradzjanov laat een autarkisch en geheimzinnig Oekraïne zien dat nog niet is geïnfecteerd door de komst van de nieuwe Sovjetmens. In het Oekraïne van nu staat Paradzjanovs film te boek als een klassieker. Juist omdat het een andere, eigen werkelijkheid in beeld brengt in de tijd dat de zogeheten Russificatie in volle gang was.
De film wordt aanstaande dinsdag 15 maart vertoond in Eye Filmmuseum in Amsterdam. Maar wat openbaart het filmsprookje over Oekraïne, en over de Sovjet-Russische eenheidsdictatuur? Te gast zijn de Oekraïens-Nederlandse kunstenaar Alexandra Hunts en Otto Boele, universitair hoofddocent Russische literatuur in Leiden en filmkenner.
De ene vluchteling is de andere niet
De solidariteit met Oekraïne is enorm in Nederland. Eerder deze week werd in recordtempo meer dan 100 miljoen euro ingezameld en de bereidheid vluchtelingen op te vangen is groot. Oekraïners die hierheen komen mogen gratis met de trein reizen en hoeven geen verblijfsvergunning of asiel aan te vragen.
Leo Lucassen, directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis en hoogleraar aan de Universiteit Leiden, becommentarieerde eerder dezer week dit grote enthousiasme. Historisch perspectief laat zien dat we ten aanzien van vluchtelingen een dubbele standaard hanteren. Lucassen is te gast om uit te leggen waarom voor ons de ene vluchteling de andere niet is.
Poetin en de oligarchen
Nog voor zijn aantreden als president deed Poetin het Russische volk een belofte. Als president zou hij ‘de oligarchenklasse elimineren.’ Weg met de steenrijke en invloedrijke Russen die zich met staatszaken bemoeiden. Toch zouden de zakentycoons nooit uit het Kremlin verdwijnen, weet Ruslandcorrespondent Jarron Kamphorst van Trouw.
Hoe is de relatie tussen Poetin en de oligarchen anno 2022? En hoe kunnen deze banden het verloop van de oorlog beïnvloeden? Jarron Kamphorst, net terug uit Moskou, is te gast.
Oorlog in de dierentuin
Afgelopen week klonk een noodkreet vanuit de dierentuin in Charkiv. In de tweede grootste stad van het land woedt de oorlog hevig. De dierenverzorgers van de oudste dierentuin van Oekraïne, net heropend na een grote modernisering, slaan alarm: de bommen blijven vallen en de kans is groot dat ook de dierentuin geraakt wordt. Wat te doen?
Te gast is Job van Tol, dierenverzorger in Artis en auteur van het boek De Oppasser, over de geschiedenis van de Amsterdamse dierentuin. Meerdere dierentuinen in Europa kennen een roerige oorlogsgeschiedenis: hoe zit dat precies? Een gesprek over menselijke inventiviteit, en over de symboliek van de dierentuin in oorlogstijd.
PS: het verloren schaapswrak van Shackleton is gevonden!
Het Spoor Terug: Als geschiedenis in je opstaat #3
Een documentaire van Marjolijn van Heemstra
Deze week in Het Spoor Terug het laatste deel van de driedelige podcast Als geschiedenis in je opstaat. Schrijver en theatermaker Marjolijn van Heemstra onderzoekt samen met Iris van Santen, projectleider bij het Rijksmuseum, hoe het koloniale verleden door kan werken in het heden. Sinds Iris aan de tentoonstelling Revolusi!, over de onafhankelijkheidsstrijd in Indonesië werkt, heeft ze last van fysieke klachten die ze niet kan verklaren.
In deze laatste aflevering begrijpt Iris steeds beter waarom en hoe de geschiedenis in haar opstond. Maar er is één ding dat ze nog niet begrijpt: de angst die ze voelde toen ze maanden geleden bij een lichaamscoach was en die ze, zonder erbij na te denken, verbond met haar oma en haar vader. Alsof het een herinnering van hen was die op de een of andere manier bij haar terecht kwam. Kun je je iets van een ander herinneren? En zo ja, hoe werkt dat dan?
Als de geschiedenis in je opstaat is een driedelige podcast van de VPRO, NPO Radio 1, OVT, Stichting Marjolijn van Heemstra en het Rijksmuseum, mede mogelijk gemaakt door DutchCulture. Gemaakt door en met Marjolijn van Heemstra en Iris van Santen