Op 17 mei is het precies 75 jaar geleden dat de Stichting van de Arbeid werd opgericht. Een overlegclub van werkgevers en vakbonden, al tijdens de oorlog bedacht en dus binnen twee weken na de bevrijding al officieel opgericht. Met als doel: gezamenlijk aan de wederopbouw van Nederland te werken. Het wordt wel gezien als het startpunt van ons ‘poldermodel’. Hoe belangrijk is dat model geweest en wat waren de hoogte en dieptepunten. Kan die ‘polder’ nu weer van nut zijn om straks – na Corona – weer uit het dal te geraken. Vragen die we voorleggen aan Paul de Beer, hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de Universiteit van Amsterdam.

Is het denkbaar dat het nummer Wind of Change, van de Duitse metal-band the Scorpions, waarvan de populariteit vlak voor de ineenstorting van de Sovjet Unie aan de andere kant van het ijzeren gordijn tot duizelingwekkende hoogtes steeg, geschreven is door de CIA? Het nummer, dat in 1990 verscheen, voorspelt dat alles zal veranderen en dat er vrijheid zal komen voor iedereen. Toen Patrick Radden Keefe het gerucht vernam dat de CIA hand had gehad in het schrijven van dit nummer, begon hij een zoektocht. Hij maakte de podcast Wind of Change, die niet alleen de geschiedenis van de Scorpions en het nummer zelf vertelt, maar ook ingaat op ruim veertig jaar culturele politiek van Amerika waarin artiesten, soms zonder dat ze het zelf wisten, werden ingezet om in Europa en Afrika de publieke opinie voor Amerika te winnen. 

In de dagboeken van de Friese boer Siebe Peenstra vond Tialda Hoogeveen een eeuw boerengeschiedenis. De melkveehouder had gedurende zijn leven (1923-2019) nauwkeurig bijgehouden hoe zijn bedrijf en de rest van zijn bestaan eruit zag. En hoewel de kern van het werk -melk produceren- niet veranderde, veranderde de wereld wel. Zo ook het boerenbedrijf, en daarmee het landschap. De Tweede Wereldoorlog, de wederopbouw, intensivering van de landbouw en globalisering, alles zie je terug in de dagboeken van Peenstra.

Over deze veranderingen en hoe Siebe Peenstra zich daarin staande hield, schreef Tialda Hoogeveen het boek De geur van hooi, dat deze week verscheen.

Tientallen Twentse arbeidersjongens reisden in de jaren ’50 en ’60 af naar Ethiopië, waar ze op verzoek van Keizer Haile Selassie suikerfabrieken opzetten. De meesten van hen leefden er drie jaar lang in relatieve weelde en harmonie met de lokale bevolking, voordat hun contract afliep en ze dienden terug te keren naar de fabrieken in Hengelo. Daar kregen hun avonturen al snel de glans van een onwerkelijke droom. 
 
Het inspireerde schrijver Jaap Scholten, die in zijn werk vaker feit met fictie verweeft, tot de roman Suikerbastaard, die 28 mei uitkomt. De auteur is te gast, via telefoon vanuit zijn huis op het Hongaarse platteland.  

Hij mag gerust de vader van onze sociale liberale democratie worden genoemd. Al eind achttiende eeuw schreef Thomas Paine dat vrijheid en sociale zekerheid bij elkaar horen. Dat deed hij in zijn klassieker The Rights of man, waarin hij ook afrekent met de monarchie die met een beetje pech idioten als indertijd koning George III aan het bewind brengt.
Zijn pleidooi voor een samenleving van gelijke kansen, met een overheid die de vrije markt niet zalig verklaart, is actueler dan ooit. Want als straks na de pandemie de recessie komt, is zijn klassieker verplicht leesvoer voor iedere politicus en bestuurder die het land rechtvaardig en structureel uit de crisis wil helpen.

Het boek van Paine verschijnt deze week in Nederlandse vertaling. Politiek essayist en Paine-biograaf Dirk Verhofstadt komt erover praten.

Kunnen we deze zomer op vakantie? En zo ja, hoe dan? Dat is de vraag die afgelopen week de gemoederen flink bezig hield. Frankrijk wil waarschijnlijk geen toeristen, Spanje en Portugal misschien wel. Een duidelijk antwoord is er nog niet. Maar waarom raken we eigenlijk massaal in lichte paniek als we niet weten of we deze zomer wel bewapend met zonnebrand en kruiswoordpuzzel het land of huis kunnen verlaten? 

We spreken met cultuurhistoricus aan de Radboud Universiteit Nijmegen Jan Hein Furnée over het onstaan van onze vakantie-cultuur. 

De column is deze week van Micha Wertheim.