“Wij zullen voor de nazi’s zingen, wat we hun niet kunnen zeggen”– dat vertelde de dirigent Rafael Schächter zijn koor van medegevangenen in het concentratiekamp Theresienstadt.  Samen met hen voerde hij in dat kamp meermaals het Requiem van Verdi op, waarin ze onder andere “Libera Me”, oftewel “bevrijd mij” zongen. De laatste opvoering van het koor was in juni 1944, ten overstaande van het Rode Kruis en de top van de nazipartij. Kort daarna werden de meeste koorleden op transport naar Auschwitz gezet.

Op 3 mei, precies 75 jaar na de bevrijding van Theresienstadt, zou een muzikale voorstelling over het kampkoor worden opgevoerd in Amsterdam. Dat gaat niet door vanwege de coronacrisis, maar we spreken wel met Julie-Marthe Cohen, initiatiefneemster van het project 'Requiem van Theresienstadt' en conservator bij het Joods Historisch Museum.

Op 28 april 2020 is journalist, schrijver, Ruslandkenner en schaakliefhebber Alexander Münninghoff overleden. Hij was in de 28-jarige geschiedenis van OVT regelmatig te gast als deskundige. Ook was hij 13 jaar lang als columnist aan ons programma verbonden. Nelleke Noordervliet, ook columnist in OVT, was al sinds haar studietijd bevriend met hem. En met haar gedenken wij Alexander, of Sacha, zoals hij door vrienden genoemd werd.

Klik hier voor een verzameling van zijn beste columns.

 “Voor de meeste lezers van dit boek zal de wereldgeschiedenis nooit meer hetzelfde zijn,” zo schreef de New York Review of Books over het boek Plagues and Peoples van historicus William H. McNeill. Het boek sloeg bij verschijning in 1976 in als een bom. McNeill poneerde namelijk dat de geschiedenis van de mensheid niet werd bepaald door de mens zelf, maar door minuscule microparasieten als de pest of de pokken. Het was in de jaren ’70 een revolutionair en moeilijk te bevatten idee: infectieziektes als bepalende factor in de geschiedenis. 

Nu, sinds corona, zullen we er allemaal een stuk ontvankelijker voor zijn. Reden te over om deze historische klassieker te bespreken met Big History historicus Esther Quaedackers van de Universiteit van Amsterdam en medisch historicus Floor Haalboom van het Erasmus MC.

Het was een van de eerste dingen die Nederland deed, na de bevrijding: het oprichten van een Instituut voor de Oorlog. Het ging het NIOD heten, het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Het zou bekend worden als het instituut van dokter Loe de Jong, de vaderlandse geschiedschrijver van de oorlog. Maar vanaf het begin verzamelde het Instituut ook talloze dagboeken, brieven en kattebelletjes van gewone mensen over de bezetting. Inmiddels is de collectie egodocumenten zo vermaard dat de New York Times er een groot artikel aan besteedde. De collectie is een temperatuurmeter van het denken en voelen van gewone Nederlanders tijdens de oorlog.

Historicus en documentalist van het NIOD René Kok komt in OVT vertellen over de brieven en dagboeken.

De column is deze week van Sana Valiulina.