OVT
OVT 1 november 2020
Complottheorieën beheersen regelmatig het nieuws en hebben zelfs invloed op de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Daarom plaatsen we complotdenken in historisch perspectief met journalist Rosa van Gool, historicus Tymen Peverelli en correspondent Casper Thomas.
Verder: Caro Verbeek over geur en het verleden, Niek Pas over de aanslagen in Frankrijk, de column van John Jansen van Galen en in Het Spoor Terug een aflevering van Het Laatste Woord. Daarin bespreekt historicus Sanne Frequin 'Het uur van onze dood'.
Verleden en heden van complotdenken
Met het uitbreken van de pandemie brak ook een infodemie uit: steeds meer mensen blijken gevoelig voor ‘alternatieve feiten’ en complottheorieën, waarbij de intenties van politici en gevestigde media ernstig in twijfel worden getrokken.
Wat is de verklaring voor dit nieuwe complotdenken? En is het een nieuw fenomeen of zien we het op meerdere momenten in de geschiedenis? Te gast zijn journalist Rosa van Gool en historicus Tymen Peverelli, over het complotdenken van vroeger en nu.
Caro Verbeek over de geur van het verleden
Paarden, modder en angstzweet: dat moet zo ongeveer geweest zijn wat soldaten roken op het slagveld tijdens de Slag bij Waterloo in 1815. Volgens geurhistoricus Caro Verbeek is het ruiken hiervan van grote invloed op de manier waarop we naar deze historische gebeurtenis kijken.
Ze doet onderzoek naar het olfactorisch vermogen en pleit voor meer gebruik van geur in de wetenschap. Ze promoveerde deze week met haar proefschrift Ruiken aan de tijd en is bij ons te gast.
Casper Thomas over complotten en de Amerikaanse verkiezingen
Aanstaande woensdag weten we wie de Amerikaanse presidentsverkiezingen heeft gewonnen: Donald Trump of Joe Biden. Dat althans hopen we. Want dit zou weleens een verkiezingsuitslag kunnen worden waar langdurig over gesteggeld gaat worden. Want de kans bestaat dat Trump de uitslag niet zal accepteren als die in zijn nadeel uitpakt. Omdat er fraude zou zijn gepleegd, of omdat er duistere krachten en complotten tegen hem zouden zijn gesmeed.
Trump staat voor de politiek van het wantrouwen, die ook in Europa goede sier maakt. Waar komt deze neiging tot argwaan en complotdenken uit voort? Amerika-kenner en journalist Casper Thomas legt het uit.
Niek Pas over de aanslagen in Frankrijk
De waarden van Frankrijk zijn aangevallen. En Frankrijk kan niet anders dan zich verdedigen tegen deze barbarij, zei president Macron na de aanslag deze week in Nice. En hij benadrukte nog eens hoe belangrijk de zogeheten laïcité is: de scheiding van kerk en staat. Want zonder die scheiding zouden vrijheid en tolerantie in gevaar komen.
Maar wat houdt die laïcité precies in? En is ze, zoals vaak wordt gedacht, volledig onverenigbaar met religie? Of kan ze ook plaats bieden aan gelovige burgers als moslims?
Historicus en Frankrijk-kenner Niek Pas is te gast.
Het Laatste Woord: Ariès, 'Het uur van onze dood'
Deze week in Het Spoor Terug: een aflevering van onze podcastserie Het Laatste Woord.
Maandag is het Allerzielen en herdenken we de doden. Dat doen we tegenwoordig heel anders dan vroeger. Als een middeleeuwer iets nastreefde dan was dat de zogenoemde 'goede dood'. Hij of zij oefende er zogezegd een leven lang voor. Maar sinds de twintigste eeuw zijn we de aloude kunst van het sterven verleerd.
Zo schreef Philippe Ariès in Het uur van onze dood, zijn boek over duizend jaar sterven, begraven, rouwen en gedenken. Historica Sanne Frequin bespreekt deze klassieker in Het Laatste Woord.