Het was een cultuurschok die twee kanten op ging: in 1960 arriveerden een kleine honderd jonge Italiaanse mannen in het Twentse stadje Oldenzaal om in textielfabriek Gelderman te werken. Ze werden ondergebracht bij kostgezinnen, waar ze stamppot boerenkool te eten kregen. De Oldenzalers op hun beurt raakten danig in de war van de stijlvolle mannen met zwart haar en vurige ogen die ineens door de straten flaneerden. Meisjes waren onder de indruk, de lokale brommerhelden vonden dat maar niets.
Deze spanningen kwamen in april 1961 tot een hoogtepunt, met een flinke knokpartij tussen Italiaanse gastarbeiders, lokale jeugd en de politie. In Oldenzaal wordt er ruim 55 jaar later nog steeds over gepraat, al zijn ooggetuigen steeds moeilijker te vinden, weet radiomaker Jacqueline Maris. Zij maakte een ‘Het spoor terug’ over de ‘spaghettirellen’. ‘Van de Italianen die toen in Oldenzaal woonden zijn er nog maar drie in leven,’ zegt ze, ‘Gelukkig heb ik veel gehad aan de documentaire De Spaghettivreters uit 1995, die ook nog online is te bekijken.’
Lokale jongens tegen gladde Italianen om meisjes, dat is het korte verhaal. Volgens Maris zit er meer achter. ‘Oldenzaal was een afgelegen en gesloten gemeenschap, waar de textielarbeiders plompverloren tussen geplant werden. Na die incidenten kwamen de eerste Turken, die zijn veel beter begeleid. Men besefte dat er beter over nagedacht moest worden.’
Het onderwerp van de uitzending vindt zijn weerklank in de huidige tijd, vindt Maris. ‘Ik heb ook verslag gedaan van alle gebeurtenissen rondom asielzoekers in Geldermalsen. Dat was een vergelijkbare situatie. Het heeft te maken met angst voor de ander, voor andere gewoontes. Maar in Oldenzaal zijn ook mensen ontzettend verliefd op elkaar geworden. Er zijn mooie huwelijken uit voortgekomen.’
Tekst: Elja Looijestijn (VPRO Gids 2017 #8)