De Griek en de vluchteling

Visser Nikos Katsouris en zijn vrouw Katarina runnen een viswinkel op Lesbos. In de winkel verkopen ze de vis die Nikos vangt.  

Toen ze in 2014 de eerste vluchtelingen op de stranden van Lesbos zagen arriveren besloten ze meteen dat ze al die mensen moesten helpen. Zelfs voordat er een kamp werd ingericht om de mensen op te vangen gaven ze hen te eten. 

Ze deelden elke dag voedselpakketten uit met daarin zeven of acht sardientjes, een stukje tomaat, komkommer en een hompje brood. Dat maakt vijftienduizend sardientjes per dag. Ze richtten een gaarkeuken in om zoveel mogelijk monden te kunnen voeden.  

Nog steeds kookt het echtpaar Katsouris eten voor zoveel mogelijk vluchtelingen. En na de brand in september 2020 vingen ze ook vluchtelingen op. Ze hebben het er druk mee. Nikos heeft alleen 's nachts soms tijd om eens na te denken, als hij aan het vissen is op zee.  

Niet iedereen is blij met wat Nikos en Katerina doen voor de vluchtelingen. Sommige eilandbewoners zijn de onveranderlijke situatie rond het vluchtelingenkamp en het wegkijken van de EU zat. In hun optiek houden het echtpaar Katsouris de situatie in stand met hun hulp. Gevolg: de omzet van de viswinkel is meer dan gehalveerd de laatste jaren en oude vriendschappen liepen stuk.

De serveerster van het plaatselijke terras in Mytilini, Taz, vindt het logisch dat de oorspronkelijke eilandbewoners de vluchtelingen liever zien vertrekken. Ze willen dat alles bij het oude blijft. Maar tegelijkertijd begrijpt ze de vluchtelingen. Taz: 'Je kunt van mensen die je behandelt als beesten toch niet verwachten dat ze zich gedragen als mensen?' 

De 90-jarige Emilia Kamvisi woont in het vissersdorpje Skala Sikamnias op Lesbos. Een dorp waar veel vluchtelingen aanspoelen. Kamvisi en andere dorpsbewoners werden in 2016 genomineerd voor de Nobelprijs voor de vrede voor hun hulp aan bootvluchtelingen. Zij weet van verhalen van haar familie en vrienden dat een hoop van de huidige bewoners van Lesbos afstammen vanuit Turkije gevluchte Grieken. Daarom vindt ze dat je vluchtelingen altijd moet helpen. 

Rond 1920 zijn er bijna een miljoen Griekse vluchtelingen uit Turkije, Griekenland binnengekomen. Deze vluchtelingenstroom kwam op gang vanaf 1914, tijdens de Griekse genocide in Turkije en de latere Grieks-Turkse oorlog. Beide houden verband met de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk tijdens en na de Eerste Wereldoorlog.

In het Ottomaanse Rijk leefden veel verschillende etniciteiten betrekkelijk tolerant naast elkaar. Later, toen Atatürk het moderne Turkije vormde, is er nog een grootschalige uitruil tussen Griekse Turken en Turkse Grieken geweest. De nieuwe natiestaten moesten volgens de nationalistische tijdsgeest huizen worden voor het volk. Griekenland voor de Grieken en Turkije voor de Turken. 

Het dorpje waar Emilia Kamvisi woont is ooit gebouwd door de Griekse vluchtelingen uit Turkije. Er staat nog een museumpje ter nagedachtenis aan die moeilijke tijd.