Een beer die kunstjes doet, dat mocht niet meer toen Bulgarije zich opmaakte EU-land te worden. Hoe verging het berentemmer Radi, en wat vonden de beren er zelf eigenlijk van?

Jagoda is het dorp van de berentemmers. Of was. Er woonden er voorheen wel tien, maar die zijn bijna allemaal dood. Nu is er nog maar één: Radi Ivanov.

Lang verdiende hij de kost met zijn beer Gosjo. Hij had het beest gekregen toen het nog maar zes maanden oud was en had hem zelf getraind. Gosjo danste terwijl Radi muziek maakte en daarmee verdiende hij een goede boterham. Hij kon zijn gezin met vijf kinderen ervan onderhouden, een huis kopen en auto rijden. 

Toen Bulgarije toenadering zocht tot de EU moest hij de beer inleveren. Gosjo werd ontdaan van zijn neusring en kettingen en werd in een speciaal park voor de dansberen ondergebracht. Radi kreeg een schadeloosstelling van 5000 lev, maar was vanaf dat moment zijn bron van inkomsten kwijt.

De parkwachter

Het idee achter het dansberenpark in Belitsa is dat de beren de rest van hun leven op een zo natuurlijk mogelijke manier kunnen doorbrengen. Toch is dat in de praktijk niet zo makkelijk, legt parkmanager Dimitar Ivanov uit.

Geen van de beren heeft ooit geleerd in zijn eigen voedsel te voorzien. De meeste beren hebben bovendien niet of nauwelijks tanden, omdat die ooit voor de veiligheid zijn getrokken. Van de parkwachters krijgen ze dagelijks vele kilo's fruit. Om ze weer uit te dagen op zoek te gaan naar voedsel, wordt het fruit steeds weer op andere plekken verstopt. De beren moeten dus echt op zoek.

Deze beren hebben ook nooit van een winterslaap gehoord. Een van de beren is na bijna tien jaar verblijf in het park nu eindelijk zover dat ze 's winters een plek zoekt en een paar maanden rust pakt.

extra kijk- en leestips

Aan welk land denk je bij een beer? Precies, Rusland. In 2002 maakte Cherry Duyns de weemoedige documentaire De droom van de beer, over de teloorgang van het Russisch Staatscircus dat zich na de instorting van het communistische systeem geen raad met zichzelf wist. Net als de Bulgaren dus. Van de film staat een versie met commentaar online, waarin Duyns en zijn biograaf John Heymans bespreken wat er te zien is. Voor de liefhebber. Maar wie weet ben je dat wel.

Dat beren in Bulgarije zoveel langer bleven dansen dan in de rest van Europa, is trouwens terug te voeren op één gebeurtenis uit 1943. Daarover lees je meer in dit artikel in de Volkskrant, dat het als introductie gebruikt voor een bespreking van het boek Dansende beren van Witold Szabłowski, waarover het tweede deel van deze aflevering van In Europa gaat. Ook deze boekrecensie in de Groene Amsterdammer is de moeite waard.

Maar nog even over de echte beren en hun park. Dat bestaat sinds 2000, en het had al in 2009 alle dansende beren van Bulgarije en Servië opgenomen. Die zijn gesteriliseerd, dus het houdt een keer op. Maar voorlopig is het een populaire toeristenbestemming. Wil je er nog iets meer over weten, ga dan naar de site van Vier Voeters, de organisatie die het park runt. Met een korte film over de beren en hun leven daar.