#MeToo, of in het Frans #BalanceTonPorc, sloeg in Frankrijk niet meteen aan en is tot de dag van vandaag omstreden. Seksisme maakt Frankrijk ziek en de vraag of iets aanranden is of versieren breekt de samenleving op. Hoe kon dit gebeuren?

#BalanceTonPorc in het nieuws

Het Franse equivalent van #MeToo heet #BalanceTonPorc, dat vrij vertaald verlink het varken betekent. Wat zijn de belangrijkste gebeurtenissen geweest omtrent deze hashtag en de Franse #MeToo-beweging? Lees het in het onderstaande nieuwsoverzicht. 

'De vrijheid om te irriteren'

'Frankrijk is ziek'

Op 25 november 2017 spreekt Emmanuel Macron zich fel uit. Volgens de president is Frankrijk ziek van het seksisme dat op elk niveau van de samenleving te merken is. Hij kondigt maatregelen aan waardoor het makkelijker is voor slachtoffers om seksueel misbruik te rapporteren. 

Fransen, of in ieder geval machtige Fransen, gaan net even anders om met wat ze doen en laten op seksueel vlak. Zo zijn het wel gewend dat machtige lieden er meerdere affaires op nahouden – Macron is de eerste Franse president ooit zonder maîtresse. Ook kunstenaars moeten vrij zijn om te experimenteren in hun werk en in hun leven, dus ook op seksueel vlak. En Franse rechters er bij wet niet vanuit dat seks met minderjarigen per definitie verkrachting betreft. 

Dat Macron zich in november 2017 zo fel uitspreekt tegen seksisme heeft alles te maken met de Franse #MeToo-beweging, #BalanceTonPorc. Via Twitter spreken zowel bekende actrices, journalisten, schrijvers, modellen en kunstenaars als onbekende Françaises zich uit tegen seksueel misbruik en doen ze beklag over hun eigen ongewenste ervaringen. 

© AFP / Ludovic Marin

Macron op de 'Dag tegen Vrouwengeweld'

Mannen zijn geen varkens

#BalanceTonPorc valt niet bij iedereen in goede aarde. Op 9 januari 2018 wordt er in de krant Le Monde een open brief geplaatst, ondertekend door 100 vooraanstaande Franse artiesten en intellectuelen, waaronder de actrices Catherine Deneuve en Brigitte LaHaye. In de brief veroordelen ze de #BalanceTonPorc- en #MeToo-bewegingen. 

De brief opent met de zin: 'Net als in de goede oude heksenjachttijd, zijn we hier opnieuw getuige van puritanisme in naam van een zogenaamd groter goed.'

#BalanceTonPorc vergelijkt volgens de brief mannen en daders met varkens. Deze praktijk is volgens de schrijfsters koren op de molen van de vijanden van seksuele vrijheid omdat vrouwen dan aan het vechten zijn tegen hun eigen demonen. 

Zoals de opening al doet vermoeden hebben de brievenschrijvers een totaal ander idee van wat versieren is en wat aanranden dan de Twitteractivisten. In de brief beschrijven de bekendheden hoe de vrijheid om te storen of te irriteren essentieel is voor seksuele vrijheid.

Als de protestbewegingen daaraan komen, dan blijft er geen ruimte voor wat de Fransen galanterie noemen. Galanterie staat voor de klassieke manier waarop meestal een man een vrouw het hof maakt. Volgens de brievenschrijvers weten vrouwen echt wel het verschil tussen een onhandige versierpoging en een poging tot verkrachting. Het lichaam van de vrouw staat toch los van haar eigenwaarde! Of niet? 

'Seksuele voorlichter'

De zaak Matzneff

De schrijver Gabriel Matzneff is al vanaf de jaren zestig een bekende, goedverkopende schrijver in Frankrijk. In veel van zijn boeken komt seks met minderjarigen voor. Hier wordt door collegaschrijvers en media vaak lacherig over gedaan. Vaak wordt er gezegd: 'O, Gabriel? Die geeft seksuele voorlichting. Daar is niets geks aan.' 

Dat verandert in 2019 als Vanessa Springora, een van de slachtoffers van Matzneff ,een boek publiceert waarin ze beschrijft wat ze met hem heeft meegemaakt toen ze 14 jaar oud was.

De houding van de media tegenover Matzneff slaat radicaal om. Er wordt een onderzoek naar zijn verleden geopend, evenals een proces wegens 'verontschuldiging voor pedofilie'. Verschillende uitgeverijen maken onmiddellijk bekend dat ze stoppen met het publiceren van zijn werken. Het heeft meer dan vijftig jaar geduurd, maar de Franse samenleving keurt eindelijk Matzneff's gedrag af.  

© EPA / JULIEN DE ROSA

Auteur Vanessa Springora schreef een boek over hoe ze als veertienjarige is verkracht door de beroemde schrijver Gabriel Matzneff

© Lucas BARIOULET / AFP

Feministische protesten tegen Roman Polanski bij de Césarprijsuitreiking

Violanski

Net zoals bij Matzneff is het onder de Parijse intelligentsia zo klaar als een klontje dat de beroemde filmregisseur Roman Polanski van wel erg jonge meisjes houdt. In 1977 is Polanski al een gevierd filmregisseur in Amerika. De publieke opinie slaat daar pas om als hij veroordeeld wordt voor de verkrachting van de dertienjarige Samantha Geimer. Hij ontkomt vervolging door het land uit te vluchten. Hij gaat in Parijs wonen, waar iedereen wel weet wat hij gedaan heeft, maar het ook wel fijn vindt dat er zo'n groot kunstenaar in hun midden is. En dus zwijgt. 

Tijdens de uitreikingen van de Franse Oscars in 2020, de Cézars, is Polanski maar liefst twaalf keer genomineerd, waaronder de prijs voor beste regisseur. Toch weigert hij te komen omdat hij bang is voor 'een publieke lynchpartij'.

Misschien zit hij er ook niet naast. Meer dan honderd demonstranten blokkeren de ingang van de Salle Pleyel waar de ceremonie plaatsvindt. De demonstranten schreeuwen: 'Violanski! Violanski!' En als bekend wordt dat Polanski in de prijzen valt, loopt de woedende actrice Adèle Haenel de zaal uit met de woorden: 'Bravo... de pedofiel heeft gewonnen.'

Als een vis een fiets nodig heeft

Tegen een cultuur van machtige mannen

Ondanks de gemengde reacties vinden veel feministische schrijvers toch dat #BalanceTonPorc het debat over seksisme en seksueel misbruik in Frankrijk een nieuwe impuls heeft gegeven. Maar het gaat volgens hen niet ver genoeg om mensen alleen op Twitter aan te geven. 

De bekende auteur Virginie Despentes ziet een grootse symbolische daad van verzet in het weglopen van de actrice Adèle Haenel, na de Cézarwinst van Roman Polanski. Volgens haar laat het feit dat de jury van de grootste filmprijzen in Frankrijk Polanski in bescherming neemt zien wat er mis is in het land. Een klein groepje machtige mannen maakt uit hoe de Fransen denken over seks. Dat is volgens haar niet de bedoeling. 

Volgens Valérie Rey-Robert zit het idee over wat het Franse seksuele leven moet zijn helemaal ingebakken in de Franse cultuur. Dat is namelijk terug te voeren op het achttiende-eeuwse Franse ideaal van hoofse liefde. Toen al werden vrouwelijke weigeringen geërotiseerd en mooier gemaakt dan dat ze waren. Wanneer mannen de grenzen over gaan dan is dat dus van generatie op generatie aangeleerd. Het zit in de cultuur. Een cultuur waarin verkrachting erbij hoort.

En wat kunnen Fransen daar dan aan doen? Volgens de lesbische activiste, auteur en Parijs gemeenteraadslid Alice Coffin kunnen Françaises daar alleen zelf wat aan doen. Vrouwen hebben mannen volgens haar nodig als een vis een fiets nodig heeft. Niet dus.

Vrouwen kunnen volgens haar beter alle mannen en alles wat mannen gemaakt hebben uit hun leven bannen. Dat voert ze zelf erg ver door. Elk product waarvan ze weet dat het door mannen is gemaakt, mijdt ze. Ze leest geen Voltaire en luistert geen Daft Punk. Pas wanneer mannen geen plek hebben in het hoofd van de vrouw, kunnen ze volgens Coffin vrij zijn.

© AFP / Bertrand Guay

Adele Haenel op de uitreiking vand de César filmprijzen

© Jacko van 't Hof/ VPRO

Tristane Banon

Opeens was ze nieuws

Op 15 mei 2011 deed de jonge journalist Tristane Banon aangifte tegen politicus Dominique Strauss-Kahn, nadat naar buiten kwam dat hij in New York het kamermeisje Nafissatou Diallo had aangerand. Haar boodschap was duidelijk: zij wilde zich solidair verklaren met Diallo en zich ook publiekelijk uitspreken over haar eigen aanvaring met Strauss-Kahn. Het verhaal is typerend voor de manier waarop er in Frankrijk lang met dit soort vergrijpen werd omgegaan. Benieuwd? Kijk de aflevering 'De seks van de sterkste' van In Europa.