In deze vierdelige serie volgt Dore van Duivenbode journalisten op de redactie van Gazeta Wyborcza, de grootste nog onafhankelijke krant van Polen, in hun worsteling met de regering. Ze ziet hoezeer de persvrijheid in dit EU-land onder druk staat.

De Pools-Nederlandse journalist Dore van Duivenbode neemt haar intrek op de redactie van  Gazeta Wyborcza, de grootste nog onafhankelijke krant van Polen.

In vier afleveringen volgt zij journalisten in hun worsteling met de Poolse regering. Het wordt duidelijk hoezeer de persvrijheid in EU-land Polen onder druk staat. 

Terwijl de bevolking met propaganda wordt gevoed, delft de Poolse democratie het onderspit en is het na de verkiezingen van 15 oktober voor de Gazeta mogelijk einde verhaal.

Presentatie: Dore van Duivenbode 
Regie: Britta Hosman

bekijk de meet up in Pakhuis de Zwijger

lees meer over de afleveringen

geen mooier woord dan vrijheid

woensdag 20 september

Dore van Duivenbode neemt haar intrek op de redactie van Gazeta Wyborcza. Juist in die week is ook president Biden op bezoek in Warschau. Hij spreekt over vrijheid, maar Dore merkt meteen dat de vrijheid van de journalisten enorm is ingeperkt.

Er lopen honderd rechtszaken tegen de krant en individuele journalisten, toch blijven ze publiceren. Het ene na het andere schandaal onthullen ze maar nooit volgt er enige reactie vanuit de PiS-regering. Er is alleen vergelding via de rechtbank. 

Politiek journalist Agata Kondzińska lukt het niet om parlementariërs van de regeringspartij te spreken te krijgen. Onderzoeksjournalist Tomasz Piątek doet onderzoek naar de Russische invloed. Wat hij aan het licht brengt, wordt hem kwalijk genomen: bijna twintig rechtszaken lopen er tegen hem. 

Adjunct-hoofdredacteur Roman Imielski en Agata reizen naar Oekraïne om ingezamelde hulpgoederen af te geven. De oorlog is zeer dichtbij en heeft hun dagelijks leven op zijn kop gezet.

Poolse Watergate

woensdag 27 september

Dore ontdekt dat de Poolse regering het medialandschap heeft omgevormd naar Russisch model. Onderzoeksjournalist Tomasz Piątek laat zien hoe staatsbedrijf Orlen onafhanklijke media opkoopt waarmee de regering haar propaganda verspreidt.

Voor Tomasz is het een belangrijke week: eindelijk wordt hij door officiële kanalen erkend en krijgt hij gelijk. Het klopt dat er veel Russische invloeden in de regering zijn. Tomasz gaat langs bij zijn moeder, die blij is dat mensen hem nu geloven. Bij haar thuis is de veiligheidsdienst met getrokken geweren binnengevallen, op zoek naar haar zoon.

Dore ontmoet voormalig beveiligingsmanager van een staatsbedrijf en tegenwoordig klokkenluider Robert Z. in het bos, zodat ze niet worden afgeluisterd. In Gazeta onthulde hij samen met onderzoeksjournalist Wojciech Czuchnowski een ingrijpend afluisterschandaal. In het hotel waar hij werkte worden oppositieleden en activisten grootschalig afgeluisterd.  

in oorlog

woensdag 4 oktober

Klokkenluider Robert Z. krijgt een onverwachts telefoontje van onderminister van Binnenlandse Zaken Maciej Wąsik. Informanten hebben doorgesluisd dat hij met Dore heeft gesproken.

Onderzoeksjournalist Wojciech Czuchnowski legt uit hoe wordt geprobeerd om hem en zijn vakbroeders zwart te maken, en ook Wojciech heeft meerdere rechtszaken tegen zich lopen.

Iedereen voelt de verkiezingen steeds dichterbij komen, maar de zittende PiS-partij doet het niet goed in de peilingen. De journalisten vrezen dat de regeringspartij de noodtoestand zal afkondigen.

Onderzoeksjournalist Tomasz Piątek ontvangt nieuws over zijn taakstraf, hij moet de straten van Warschau vegen en maakt er een publiciteitsstunt van.

Radiojournalist Dominika Wielowieyska leidt een verhit debat over de aangenomen wet naar spionage voor de Russen. Honderdduizenden Polen gaan de straat op om ertegen te protesteren.

verkiezingsstrijd

woensdag 11 oktober

De dreiging vanuit Rusland en Belarus wordt steeds groter, aldus de regering. Duizenden extra troepen worden naar de oostgrens gestuurd. De militaire parade in Warschau wordt gebruikt als verkiezingscampagne.

Samen met onderzoeksjournalist Tomasz Piątek kijkt Dore naar het verslag ervan op de publieke televisie, die tot staatstelevisie is verworden en de oppositie continu onderuit haalt.

Dore is met politiek journalist Agata Kondzińska in het parlement. Onder veel tumult wordt er gestemd over het referendum, volgens Agata een poging om de verkiezingen te beïnvloeden.

Een belangrijk thema in het referendum zijn de vluchtelingen. De regering voedt vreemdelingenhaat. Tegelijkertijd heeft nog geen regering zoveel arbeidsmigranten binnengehaald als de huidige.

Tomasz en Dore reizen af naar een raffinaderij van staatsbedrijf Orlen waar 500 containers zijn neergezet voor zo'n 13.000 arbeidsmigranten uit Azië en het Midden-Oosten. Ook bezoekt ze klokkenluider Robert Z. thuis. De druk op hem en zijn gezin wordt steeds groter.

Adam Michnik

Hoofdredacteur en in 1989 oprichter van Gazeta Wyborcza. Vanaf de studentenprotesten in 1968 zat hij in totaal zes jaar in de gevangenis wegens activiteiten gericht tegen het communistisch regime. Ontving in 2001 de Erasmusprijs. 

Jarosław Kurski

Eerste adjunct-hoofdredacteur, was tijdens het communistisch bewind actief in de democratische oppositie en zat enige tijd in de gevangenis wegens zijn verzet tegen het regime. Zijn broer Jacek Kurski was jarenlang president van Telewizja Polska (TVP), de publieke omroep die onder zijn leiding tot staatstelevisie is getransformeerd. Over de spanning in de familie die dat oplevert, praat Jarosław liever niet.

Wojciech Czuchnowski

Onderzoeksjournalist, schrijft ruim twintig jaar voor Gazeta Wyborcza en onthult het ene schandaal na het andere. Zoals het Poolse Watergate-schandaal waarin naar voren kwam dat beveilingschef Robert Ziółkowski werd gevraagd om tegenstanders van de PiS-regering af te luisteren. En het visum-schandaal waaruit blijkt dat PiS-diplomaten corrupteerden met Europese visa op de Poolse ambassades in Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Hij heeft de bijnaam 'Koning van de Rechtszaken' wegens de vele rechtszaken die regeringsgezinde partijen tegen hem hebben aangespannen.

Robert Ziółkowski

Voormalig beveiligingschef van de Poolse Hotel Holding en klokkenluider van het Poolse Watergate-schandaal waarin hij naar buiten brengt dat de onderminister van binnenlandse zaken tegenstanders laat afluisteren. Voormalig lid van de PiS-partij. Maar nu hij zich publiekelijk tegen de partij uitspreekt vreest hij, wanneer PiS de verkiezingen weer wint, te worden vervolgd. 

Tomasz Piątek

Onderzoeksjournalist en auteur van meerdere boeken over de Russische invloed binnen hooggeplaatste kringen van de PiS-partij. Zo'n twintig rechtszaken zijn er tegen hem aangespannen en door de staatstelevisie wordt hij weggezet als landverrader, staatsvijand en drugsverslaafde. De veiligheidsdiensten stormden met getrokken geweren zijn ouderlijk huis binnen. Nu de PiS-regering de verkiezingen dreigt te winnen, is hij bang dat zij het rechtssysteem zullen verwoesten en hij gevangenisstraf opgelegd zal krijgen wegens smaad. 

Roman Imielski

Adjunct-hoofdredacteur, reist om de paar maanden met een door Gazeta Wyborcza opgezet humanitair konvooi naar Oekraïne om hulpgoederen uit te delen. Schrijft meer dan twintig jaar voor de Gazeta en coördineert nu de binnenlandse en de politieke redactie. Wat betreft abonnees gaat het goed met de krant, maar hij maakt zich zorgen om de hoge kosten die ze kwijt zijn aan de meer dan honderd rechtszaken die tegen hen lopen.

Agata Kondzińska

Politiek journalist, volgt al jaren de PiS-partij en schreef een boek over partijvoorzitter Jarosław Kaczyński: 'De President en zijn bondgenoten. Jarosław Kaczyński's imperium'. In tegenstelling tot tijdens eerdere regeringen, krijgt zij officieel geen politicus van de PiS-partij te spreken, alleen via anonieme bronvermelding.

Dominika Wielowieyska

Radiojournalist en publicist, de enige journalist van Gazeta Wyborcza die PiS-politici te spreken krijgt. In haar ochtendprogramma op TOK FM gaan politici van verschillende partijen met elkaar in debat, de PiS-politici zijn de enigen die zij niet zelf direct kan uitnodigen maar door het partijkader worden gestuurd. De Poolse omroeporganisatie dreigt de licentie van TOK FM in te trekken en heeft de zender een boete van twintigduizend euro opgelegd wegens smaad. 

Natalia Waloch

Onderzoeksjournalist, voor Gazeta's tijdschrift Wysokie Obcasy onderzoekt zij verkrachtingen door Russische soldaten. Zij staat in nauw contact met Oekraïnse activisten om vrouwen te spreken die verkracht zijn en verzamelt bewijzen om de verkrachtingen als oorlogsmisdaad te kunnen aanmerken.

Danuta Kuroń

Schrijver, publicist, tijdens het comunistisch bewind was zij actief als een van de leidende activisten van de Solidarnosc beweging en hielp zij mee in het omverwerpen van het regime. Als freelancer schreef zij onlangs een opiniestuk voor Gazeta Wyborcza over de nijpende omstandigheden van de vluchtelingen in de bossen aan de grens met Belarus. De Poolse Staatsbossen hebben haar en de Gazeta Wyborcza aangeklaagd wegens smaad en eist een boete van tienduizend euro, haar pensioen voor een jaar. 

Emilia Dłużewska

Cultuurjournalist, schrijft over popcultuur, beeldende kunst, boeken, feminisme en sociale veranderingen. De tol van acht jaar leven onder de PiS-regering valt haar zwaar. Persoonlijk, doordat de vrouwenrechten worden ingeperkt en in haar werk nu ze al jaren vooral over de verregaande gevolgen van de PiS--regering schrijft en niet over kunst en cultuur zelf. Om zichzelf rust te gunnen en te overdenken wat haar vervolgstap gaat zijn, vertrekt ze voor een jaar naar Canada.