over dit programma

Schrijver Arnon Grunberg verliet in 1995 Nederland en vertrok naar New York. Nu wordt hij Amerikaan. Hij vraagt zich af wat dat betekent ten tijde van Trump en wat er eigenlijk precies verandert als je een ander paspoort krijgt. Om deze vragen te kunnen beantwoorden gaat hij terug naar zijn begintijd in New York City. Samen met Paula Toppani, een oud-restauranthouder waar hij ooit voor in de bediening werkte, blikt hij terug én meteen ook vooruit.

Het verkrijgen van een Amerikaanse verblijfsvergunning is geen sinecure, maar als je deze eenmaal hebt bemachtigd mag je, mits je je aan een aantal regels houdt, na een aantal jaar Amerikaans staatsburger worden. Arnon Grunberg spreekt zijn immigratie-advocaat Reza Pourmohammadi over meervoudige identiteiten en acceptatie in de VS, en de Franse choreograaf Manuel Vignoulle. Die overweegt zijn Amerikaanse vriendin te huwen, mocht Trump aan de macht blijven.

Door de eeuwen heen zijn de Verenigde Staten een toevluchtsoord voor immigranten. Mensen die huis en haard verlaten om elders een thuis te vinden en dus als vreemdeling ergens opnieuw beginnen en zich aanpassen aan de nieuwe wereld. Arnon Grunberg gaat samen met schrijfster Vivian Gornick en ‘oorspronkelijke’ Amerikaan Joe Baker dieper in op de vraag van wie een land is, wat ‘thuis’ betekent en of assimilatie de oplossing is voor raciale ongelijkheid.

Het gezondheidszorgsysteem in de Verenigde Staten verschilt aanzienlijk van dat van Nederland. Arnon Grunberg ervaart aan den lijve de grote verschillen. Hij wisselt ervaringen uit met zijn leraar Frans, Michel Scheflin, en zijn voormalige dermatoloog Dr Wisch die beiden op hun eigen manier omgaan met de gebreken van de zorg. Volgens Grunberg hoef je geen socialist te zijn om te begrijpen dat enige gelijkheid begint met min of meer gelijke toegang tot gezondheidszorg. Het is zeer de vraag of Biden en Harris voor elkaar kunnen of willen krijgen dat iedere Amerikaan toegang krijgt tot de zorg.

Religie speelt een belangrijke rol in de Amerikaanse samenleving. Waar sociale voorzieningen vaak minimaal zijn, springt religie in de gaten die de overheid laat vallen. Arnon Grunberg bezoekt de Metropolitan Community Church, een kerk die zich richt op de LGTBQ-gemeenschap en gaat in gesprek met Reverend Pat Bumgardner over de rol van religie in de verkiezingsstrijd in 2020. Ook rijdt hij mee met rabbi Yehuda Pevzner’s Mitzvah tank, een rijdende synagoge die Joodse New Yorkers verwelkomt voor een goede daad of een gebed. Of Grunberg zich laat verleiden tot het aanleggen van de traditionele gebedsriem valt te bezien.

Relatief gezien zit nergens ter wereld zo’n groot deel van de bevolking in de gevangenis als in de VS. Het betreft voornamelijk mensen uit de 'onderste lagen' van de bevolking en zwarte Amerikanen. Arnon Grunberg spreekt twee ex-gevangen: met Barry Campbell over zijn tijd in de gevangenis, hoe zijn drugsverslaving en gebrek aan behandeling ertoe bijdroegen dat hij telkens terug keerde. En met John McKeever die levenslang kreeg voor overvallen en inbraken maar na twintig jaar vrijkwam en nu danslessen geeft in een nabijgelegen park.

Zonder leger is Amerika geen Amerika. Anders dan in Europa is de militaire heroïek nog niet volledig uit de samenleving verdwenen. Arnon Grunberg spreekt oa op de prestigieuze militaire academie ‘West Point’ met cadetten. Een van hen, eerste generatie-Amerikaan Isabelle, komt uit een militaire familie, haar moeder zat in het leger en haar drie zussen zitten in het leger. Het leger is de ziel van Amerika. De diversiteit is er gevarieerder dan in veel andere Amerikaanse instituten, qua achtergrond, opleiding en ideeën. Na 1945 liet Europa zijn oorlogen uitvechten door Amerika. Het is onzeker of Europa die luxepositie nog kan innemen. De Amerikaanse ziel heeft sindsdien geen oorlog meer gewonnen, toch denkt die ziel dat hij een triomfator is; het Amerikaanse raadsel. 

Voor veel Amerikanen is het ongeboren leven heilig. Het is dan ook het belangrijkste speerpunt tijdens de verkiezingen: ben je voor het leven, dan kies je Trump, ongeacht alle andere belangrijke zaken die momenteel in de Verenigde Staten spelen. Arnon Grunberg bezoekt de Sisters of Life, een nonnenklooster in New York waar zwangere vrouwen opgevangen worden en spreekt met radio-host en organisator van de March of Life, Joni Lupus op Long Island.

Mensen aan de schandpaal nagelen is een eeuwenoud fenomeen maar de huidige middelen die ons ter beschikking staan vergroten de impact van publiekelijke vernedering aanzienlijk. Met schrijver Ian Buruma en literair criticus Ruth Franklin bespreekt Arnon Grunberg de paralellen met religie en de invloed van en op het huidige politieke klimaat. Wanneer de massa beslist over schuld en onschuld, rammelt de rechtstaat.

De laatste aflevering van Europeaan in New York staat in het teken van hoop. Met zijn persoonlijke Krav Maga instructeur bespreekt Arnon Grunberg de kracht van het positieve denken en kapper Christian, die Arnon’s krullen al jaren bijpunt, legt uit dat voor hem een leven zonder hoop of zonder doel geen echt leven is. En of er hoop is voor de Verenigde Staten? Dat zal 3 november op verkiezingsdag duidelijk worden. Grunberg zal ongeacht de uitslag in ieder geval niet wanhopen.