Maand van de Geschiedenis 2018

Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem

In de eerste aflevering een gesprek met de schrijver van het essay van de Maand van de Geschiedenis, Nelleke Noordervliet. Verder zijn Hans Goedkoop en Judith Pollmann te gast om te vertellen over de tv-serie 80 jaar oorlog en de gelijknamige tentoonstelling in het Rijksmuseum over de opstand tegen de Spanjaarden en de geboorte van Nederland. Ook is er een rondgang door Neerlands oudste buitenmuseum, thuis van de canon van de Nederlandse geschiedenis. Tot slot recenseert Wim Berkelaar ook nog historische boeken en is er muziek van de Amazing Stroopwafels.

Presentatie: Jos Palm en Paul van der Gaag, met als columnist John Jansen van Galen.

Heeren van Sonoy, Alkmaar

‘In Alkmaar begon de victorie’, valt van oudsher te lezen in de geschiedenisboekjes. Het doorstaan van het beleg van die stad, dat jaarlijks nog op 8 oktober gevierd wordt, was de eerste overwinning op de Spanjaarden. Historicus Luc Panhuysen is te gast om over dit historische beleg van de stad te vertellen. En natuurlijk volgt er ook een rondgang door het 16e-eeuwse gebouw waar ooit Diederik van Sonoy zetelde, adjudant van Willem van Oranje.

Presentatie: Laura Stek en Jos Palm, met als columnist John Jansen van Galen.

Oude Mariakerk & Lebuinuskerk, Deventer

Deventer viert in 2018 haar 1250-jarig bestaan. Schrijfster Christine Otten, een van de ambassadeurs van de jarige stad, is te gast. De rondgang gaat door de eeuwenoude kerkgebouwen, waarvan er een vernoemd is naar de monnik Lebuinus die 1250 jaar geleden de omgeving van Deventer gekerstend heeft.

Presentatie: Paul van der Gaag en Jos Palm, columnist Nelleke Noordervliet.

Verenigingsgebouw de Boezem in Hekendorp, Goejanverwellesluis

Goejanverwellesluis staat symbool voor de opstand der Patriotten tegen Oranje, omdat een Patriots Vrijkorps daar, in 1787, Wilhelmina van Pruisen (de vrouw van Willem V) tegenhield toen zij naar Den Haag wilde gaan. Daarnaast onder meer opstandige liederen gezongen door Jan Rot.

Presentatie: Jos Palm en Laura Stek, columnist John Jansen van Galen.

Uitreiking van de Libris Geschiedenisprijs 2018 in Brakke Grond in Amsterdam

De laatste uitzending staat in het teken van de Libris Geschiedenis Prijs, gesprekken met de jury, genomineerden, en uiteindelijk de bekendmaking van de winnaar en de uitreiking van de prijs door juryvoorzitter Jeroen Dijsselbloem (voormalig minister van Financiën en voorzitter van de Eurogroep). Daarnaast ook een groot interview met Beatrice de Graaff over haar nieuwe boek Tegen terreur, over hoe Europa veilig werd na Napoleon. Hedy d’Ancona en Anneke Ribberink zijn ook te gast om de oprichting van Man Vrouw Maatschappij te memoreren, dat deze maand 50 jaar geleden plaatsvond.

Presentatie: Paul van der Gaag en Jos Palm, columnist Nelleke Noordervliet.

Provinciaal, van huis uit luthers en uit de kleine burgerij – Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872) begon op flinke achterstand en moest in de toenmalige standenstaat dus veel bevechten. Hij studeerde klassieke talen, geschiedenis, filosofie en rechten, kwam aanvankelijk niet aan de bak maar werd ten slotte adviseur van koning Willem I.

In 1839 publiceerde Thorbecke zijn Aanteekening op de Grondwet – de Franse Revolutie vroeg om een nieuwe constitutie, die Willem II hem in 1848 alsnog liet schrijven, een topprestatie. Twee jaar later betrok Thorbecke als eerste minister het Torentje (‘Dit is mijne kamer’), als zijn commandopost. Hij bleef minister tot zijn dood. In het vuistdikke Thorbecke wil het. Biografie van een staatsman (Prometheus) beschrijft Remieg Aerts leven en werken.

We hebben weet van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, hooguit van de Atjehoorlog (100.000 doden). Maar de Java-oorlog van 1825-1830, met 200.000 doden? De Indonesische archipel blijkt al een half millennium het toneel van gewapende strijd. Piet Hagen telt er in zijn duizend pagina’s tellende overzichtswerk Koloniale oorlogen in Indonesië. Vijf eeuwen verzet tegen vreemde overheersing (De Arbeiderspers) zo’n vijfhonderd, waarbij naast Portugezen, Spanjaarden, Engelsen, Fransen en Japanners met name Nederlanders betrokken waren en die aan drie à vier miljoen Indonesiërs het leven kostten.

Ontstellende cijfers en feiten die buiten het bestek van de koloniale geschiedschrijving vielen. De aanleiding was steeds dezelfde: economisch gewin rechtvaardigt oorlog en bloedvergieten, waarbij ook de rechtsgeleerde Hugo de Groot een kwalijke rol speelde.

Ridder Jan van Brederode (1372-1415) was adviseur van de graaf van Holland en enthousiast deelnemer aan de oorlogen die rond 1400 in onze delta werden uitgevochten. Hij stak twee keer de Zuiderzee over om tegen de Friezen te knokken, toog naar Ierland om in een grot het vagevuur van Sint Patricius te ervaren, maar bracht ook jaren in een klooster door.

Zijn faam drong door in heel Europa, tot hij in de Slag bij Azincourt als huurling roemloos aan z’n einde kwam. Het levensverhaal van deze Draufgänger en avonturier is door Frits van Oostrom gereconstrueerd en in de context van zijn tijd geplaatst in Nobel streven. Het onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhaal van ridder Jan van Brederode (Prometheus).

Een bericht in het Nieuw Israëlietisch Weekblad over compensatie van geroofd Joods bezit in de voormalige DDR was voor Hella en Sandra Rottenberg aanleiding om uit te zoeken hoe het met de fabriek zat die hun grootvader daar in het Saksische Döbeln had gehad. Het bleek de modernste sigarenfabriek in het Duitsland van het interbellum te zijn geweest, maar wat bezielde een Joodse ondernemer uit Amsterdam om in 1932 in bijna-nazi-Duitsland een dergelijke firma over te nemen?

Blijkens De sigarenfabriek van Isay Rottenberg. De verborgen geschiedenis van een Joodse Amsterdammer in nazi-Duitsland (AtlasContact) geloofde opa in de Duitse rechtsstaat en weigerde hij onverschrokken te vluchten, ook nadat zijn fabriek door de nazi’s was geconfisqueerd.

Begin 1645 brandde in het centrum van Amsterdam de Nieuwe Kerk af. Calvinist Willem Backer, een van de vier burgemeesters, wilde er bij de wederopbouw een toren van meer dan honderd meter hoog op hebben. Maar omdat het aanpalende stadhuis sterk verouderd was, gaven andere bestuurders, onder  wie burgemeester Andries Bicker, een libertijn, prioriteit aan bouw van een nieuw stadhuis, dat al snel alle aandacht en financiële middelen voor zich opeiste.

Onderlinge verdeeldheid én internationale spanningen leidden tot een hevige machtsstrijd onder de Amsterdamse regenten, door Gabri van Tussenbroek, bouwhistoricus van de gemeente Amsterdam en hoogleraar Stedelijke identiteit en monumenten, beschreven in De toren van de Gouden Eeuw. Een Hollandse strijd tussen gulden en God (Prometheus).