Kort na de Tweede Wereldoorlog werd de nationalistische regering van China bestreden door de communisten, onder leiding van Mao Zedong. Nadat de communisten in 1949 wonnen en de Volksrepubliek China werd uitriepen, vluchtten de nationalisten naar Taiwan. Het eiland, ook wel Republiek China, kwam hierna 'los' te staan van het vasteland. Sinds deze scheiding hebben de twee een heel complexe relatie.

In 1992 vond er een ontmoeting plaats tussen vertegenwoordigers van de Volksrepubliek China en Taiwan. Met het zogenaamde 1992 Consensus begon het ‘één China-principe’: één land, met twee systemen. De exacte betekenis van het principe was voor beide partijen anders, maar het betekende vooral dat Taiwan onderdeel was van de Volksrepubliek China, met een eigen systeem.

De Volksrepubliek erkent Taiwan niet als onafhankelijk land, maar ziet het nog altijd als opstandig deel van zichzelf. Dat betekent onder meer dat China niet toestaat dat andere landen diplomatieke banden met Taiwan hebben. Ook Nederland heeft zulke banden officieel dus niet. Bovendien doet China er alles aan om Taiwan te ontdoen van al haar bestaande internationale relaties.

De band tussen China en Taiwan is slechter dan ooit. In 2016 verbrak China alle officiële banden met Taiwan, nadat de huidige president, Tsai Ingwen, werd benoemd. Tsai was partijleider van de Democratische Progressieve Partij, en is volledig voor de onafhankelijkheid van Taiwan. In een speech die zij gaf in januari 2019 noemde zij het ‘één land, twee systemen’-beleid ‘onacceptabel’.

Ook in augustus 2018 haalde zij uit naar China: ‘Wij zullen ons richten op landen met dezelfde waarden, die samen met ons willen vechten tegen het gedrag van China op het internationale toneel, dat steeds meer uit de hand loopt.’

Niet alle Taiwanezen waarderen de progressieve houding van de president: tijdens de lokale verkiezingen in 2018 onderging zij een politieke nederlaag, hoogstwaarschijnlijk door haar felle beleid ten opzichte van de banden met China. Veel Taiwanezen willen namelijk de status quo behouden: het onafhankelijk maken van Taiwan zorgt namelijk voor een enorme militaire dreiging. De nederlaag zorgde ervoor dat Tsai zich terugtrok als partijleider van de DPP, maar wel president bleef.

Ondertussen blijft president Xi vastbesloten: Taiwan moet en zal herenigd worden. In eerste instantie streeft hij naar een vreedzame hereniging, want ‘China zal Chinezen niet aanvallen’, maar tegelijkertijd laat hij blijken dat hij het gebruik van geweld niet uitsluit.

Maar wat gebeurt er als een van beide toch besluit in de aanval te gaan? Interessant genoeg speelt de VS hier een belangrijke rol in. In 1979 kwamen de VS en China naar buiten met het bericht dat ‘de Verenigde Staten het Chinese standpunt erkennen: er is maar één China en Taiwan maakt daar deel van uit’. Hiermee beëindigde de toenmalige president Carter de diplomatieke relaties met Taiwan.

Maar een aantal maanden later keurde het Amerikaanse Congres de zogenaamde Taiwan Relations Act (TRA) goed, waarmee de VS juist een belangrijke band met Taiwan bevestigde. Met de wetgeving werd namelijk wapenverkoop aan het eiland toegestaan, bovendien werd er niet uitgesloten dat zij Taiwan zullen bijstaan bij een Chinese aanval. Hiermee werd de het land de enige wapenleverancier van Taiwan.

Tussen 2007 en 2018 is er voor meer dan $25 miljard aan militair materieel verkocht aan Taiwan. Sinds het presidentschap van Trump krijgt het eiland ook meer morele en militaire steun. Zo belde Tsai Ingwen kort voor Trumps inauguratie in 2016 om hem te feliciteren, het eerste directe contact tussen de VS en Taiwan sinds 1979. Dit telefoongesprek viel niet goed in China. Trump reageerde hier verbaasd op, want hij vond het ‘interessant hoe de VS miljarden aan militair materieel verkoopt aan Taiwan, maar hij geen felicitatietelefoontje mag accepteren’.

Mocht er een gevecht tussen China en Taiwan uitbreken, is de kans dus groot dat China ook de VS voor hun neus zal krijgen. Tegelijkertijd is Taiwan verloren als de Verenigde Staten zelf in een oorlog komt met China: Amerika heeft dan geen tijd voor het verdedigen van Taiwan, dus zal het eiland zichzelf moeten redden. Ook heerst bij de Taiwanezen de angst dat China in de aanval gaat zodra er interne problemen op het vasteland ontstaan. Een oorlog met Taiwan is dan namelijk een goede afleiding.

Van over de hele wereld wordt er meegekeken met de demonstraties in Hongkong, maar de Taiwanezen leven in het bijzonder mee. Hongkong was tot 1997 een Britse kroonkolonie, waar de Britse wetten en regels golden. Daarna werd de regio door Groot-Brittannië overgedragen aan China, met de afspraak dat gedurende vijftig jaar niet dezelfde wetten gelden als in de rest van het land. Hierdoor zijn de rechters onafhankelijk gebleven en is er veel vrijheid van meningsuiting.

De Hongkongers zijn zeer gesteld op de vrijheid die ze nog hebben. Zodra een omstreden uitleveringswet werd voorgesteld in 2019 gingen demonstranten dan ook massaal de straat op. De wet zou het mogelijk maken om verdachten van een misdrijf uit te leveren aan landen waar het geen uitleveringsakkoord mee gesloten heeft.

De reden voor de demonstraties is de angst dat door de nieuwe wet ook critici en activisten aan China kunnen worden uitgeleverd. De kans op een eerlijk proces is daar enorm klein. Ook zou China hiermee meer autoriteit kunnen krijgen, en dat is niet wat het merendeel van de Hongkongers wil. Tijdens de demonstraties trad de politie fel op. Inmiddels is de uitleveringswet door bestuurder Carrie Lam ingetrokken, maar de demonstranten zijn niet opgehouden. Het feit dat hun mening werd beantwoord met kogels en traangas gaat hen te ver.

De Taiwanezen hebben dezelfde angst als de Hongkongers: aangezien zij nu nog behoorlijk onafhankelijk zijn, willen zij dat vooral zo houden. Het toegeven aan de wensen van China zou zomaar dezelfde situatie als in Hongkong kunnen opleveren. Daarom behoudt Taiwan liever de status quo.