De rol van AI in de hervorming van de journalistiek
In tijden waarin het vertrouwen in de journalistiek afneemt, zoeken redacties nieuwe manieren om hun positie in de samenleving te versterken. Volgens het Reuters Institute ligt een sterke focus op het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten om de relatie met het publiek te verbeteren. Bij dit proces speelt AI een steeds grotere rol - denk bijvoorbeeld aan de integratie van gepersonaliseerde algoritmes die lezers helpen om relevante onderwerpen te ontdekken.
Een voorbeeld is de hervorming van BBC News. Volgens The Guardian kondigde het Britse platform een plan aan om een afdeling te openen gericht op News Growth, Innovation and AI. De redactie wil AI-tools op de werkvloer toepassen om vernieuwing te bevorderen en de nieuwservaring verder te personaliseren. Dit sluit aan bij het onderzoek van The Journalist Resource, een onafhankelijk platform dat wetenschappelijke en academische artikelen aanbiedt. Zij benadrukken dat AI-tools in de journalistiek moeten worden afgestemd op de behoeftes van nieuwsredacties. Daarnaast benoemen de onderzoekers het belang van menselijke controles om de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid te waarborgen. AI-tools zijn geen kant-en-klare oplossingen; de onderzoekers adviseren redacties om samen te werken met AI-experts bij het ontwikkelen van effectieve hulpmiddelen. Door de redactionele normen en waarden in acht te nemen, kunnen media effectieve hulpmiddelen ontwikkelen die aansluiten op hun uitgangspunten.
Van theorie naar praktijk
Hoe gaat een journalist om met een vakgebied dat zich razendsnel ontwikkelt? Als journalistiekstudent en stagiair bij VPRO Medialab bestudeer ik een vak dat zichzelf opnieuw probeert uit te vinden. Dit brengt een fundamentele vraag met zich mee: wat betekent dit voor mijn rol als journalist? Tijdens mijn afstudeerfase ben ik continu op zoek naar mijn positie in een wereld waar technologie, media en innovatie steeds meer met elkaar verweven raken.
Kunstmatige intelligentie heeft zich zo ver ontwikkeld dat mensen verdwalen in hun filterbubbel en deepfakes nauwelijks nog van de werkelijkheid te onderscheiden zijn. Algoritmes zijn gevoelig voor manipulatie en cyberaanvallen van desinformatie. Het veelvoorkomende gebrek aan transparantie maakt het daarnaast lastig om deze manipulatie te herkennen en bestrijden, meldt het Global Risks Report van 2025. Bovendien is het vertrouwen in de journalistiek niet meer vanzelfsprekend. Deze ontwikkelingen maken de rol van een journalist complexer dan ooit. Mensen in het vakgebied staan voor de uitdaging om hun betrouwbaarheid te bewijzen tegenover de samenleving. Wat me tijdens mijn stage opviel, is dat de relatie tussen AI en journalistiek op dit gebied kansen biedt. Het gebruik van kunstmatige intelligentie, kan zelfs helpen om het vertrouwen in de journalistiek te herstellen. Niet alleen door nieuws verder te personaliseren en toegankelijker te maken maar ook door de werkwijze van de journalist te optimaliseren, zodat zij meer tijd en aandacht kunnen besteden aan kwaliteit.
Slimme tools en kritisch denken
Hulpmiddelen voor journalisten worden steeds toegankelijker en geavanceerder. Een voorbeeld van een tool die ik graag gebruik is Perplexity, een zoekmachine die open-source informatie doorzoekt om actuele en betrouwbare informatie te vinden. De transparante bronvermelding maakt het eenvoudig om informatie te verifiëren. Daarnaast helpt de ontwikkeling van AI bij het filteren van betrouwbare informatie. Deepfakes zijn makkelijker te herkennen dankzij AI-tools die misleidende AI-beelden ontmaskeren. De geavanceerde hulpmiddelen zien zelfs minimale afwijkingen in beelden, zoals onnatuurlijkheden in gezichtsuitdrukking, kleur en zelfs diepte – details die voor het blote oog haast niet zichtbaar zijn.
De juiste tools helpen om betrouwbare informatie te verzamelen, maar daar eindigt de taak van een journalist niet. Het vermogen om kritisch na te denken en informatie te analyseren - dát is wat een verhaal krachtig maakt. Bovendien is het van belang verantwoording af te leggen over de keuzes die we maken en transparant te zijn over onze werkwijze. Door deze kernwaardes te waarborgen, kunnen we de samenleving weerbaar maken tegen de stroom desinformatie en polarisatie tegengaan.
