Dit artikel verscheen in VPRO Gids #39 (30 september t/m 6 oktober 2017) en is de twaalfde (en laatste) in een serie portretten van hedendaagse mediapioniers.
De wereld verandert en de media veranderen mee. Makers gebruiken nieuwe technologieën en strategieën om hun verhalen bij het publiek te krijgen. De VPRO Gids portretteert in een serie de voorlopers van de moderne media. In de twaalfde aflevering: Wouter Ritmeester (37), creative director tv.
Media zijn je vast met de paplepel ingegoten, want je bent de zoon van radio-dj Frits Spits.
Wouter Ritmeester: 'Ja, en mijn oma was journaliste en schrijver, mijn tante was eindredacteur bij de Vara en mijn oom is cabaretier. Ik ging vaak mee naar de studio. Toch heeft mijn vader me aanvankelijk juist afgeraden om in Hilversum te gaan werken. Het is een onzeker bestaan en best een harde wereld. Ik ben er pas met een flinke omweg terechtgekomen. Ik wilde eerst profvoetballer worden en daarna clubarts van AC Milan. Maar ik werd steeds uitgeloot voor geneeskunde, daarom ben ik rechten gaan studeren. Uiteindelijk kwam ik toch nog bij geneeskunde terecht, maar dokter worden bleek niets voor mij. Jurist eigenlijk ook niet, al heb ik een tijdje op de juridische afdeling van RTL gewerkt.'
'Ik schreef wel altijd mijn ideeën op, voor liedjes, reclames en producten. En ook voor tv-programma’s, misschien wel 3000. Daar wilde ik iets mee doen. Om erachter te komen wat dan, voerde ik veel gesprekken met mijn vader en met allerlei andere mensen uit de politiek, sport en mediawereld. Het bleek dat ik televisieformats bedenken echt leuk vond en ook goede ideeën had. Zo ben ik uiteindelijk op de format- afdeling van Eyeworks terechtgekomen.'
(artikel loopt door onder afbeelding)
©
Tessa Posthuma de Boer / VPRO Gids
Wat doet een formatbedenker?
'Bij Eyeworks ontwikkelden we in een klein team formats voor de nationale en internationale markt. Een programma begint met vijf regels op papier, dan wordt het een A4’tje, dan schrijf je een line-up, soms maak je een pilot en steeds blijf je bijschaven. Alleen een idee is nog niets. Dat heb ik ook geleerd tijdens het pitchen. Bij Eyeworks bleven ze altijd hameren op de vraag: wat krijg ik te zien? Is het tv? Waar zit de spanningsboog, waar zit de emotionele ontwikkeling?'
'De meeste voldoening haal ik eruit als iets wat ik heb verzonnen werkelijkheid wordt, maar afwijzing en mislukking horen bij mijn werk. Van de tien ideeën die ik pitch wordt er misschien één uitgevoerd. Soms is een idee niet goed genoeg, soms is de timing niet goed. Ik heb meegewerkt aan zeventig of tachtig programma’s, van talkshows tot spelletjes tot Oh oh Cherso en Sterren springen.'
'Sinds kort ben ik creative director bij Mr & Mrs Lane, het nieuwe productiebedrijf van Boudewijn Vos en Dieuwke Wynia, de voormalig hoofdredacteur van De wereld draait door. We zijn net begonnen en nog helemaal in ontwikkeling.'
Is Nederland nog steeds voorloper op formatgebied?
'Nederland heeft een echte ondernemersgeest en veel concurrentie op de formatmarkt. Joop [van den Ende, red.] en John [de Mol, red.] maakten altijd veel mogelijk door met hun grote mediabedrijven in Nederland te investeren. Nog steeds word je als Nederlandse ontwikkelaar internationaal heel serieus genomen, iedereen kijkt naar onze markt. Al vraag ik me soms af of die nog steeds zo vernieuwend is.'
'De speeltuin is nu veel groter, en ik heb zin om daar allerlei nieuwe vormen voor te bedenken.'
Komt er überhaupt nog vernieuwing van televisie of is alles naar online verschoven?
'In een paar jaar tijd zijn er een half miljoen lineaire tv-kijkers verdwenen, vooral veel jongeren. Televisie moet zich opnieuw uitvinden, bijvoorbeeld met live-evenementen. Kijk naar het songfestival. Dat vond ik altijd ultiem saai, maar toen kwam Twitter op, en omdat iedereen commentaar kon geven werd het ineens leuk. Je kunt nieuwe lagen aan een programma toevoegen, waardoor mensen toch op dat moment willen kijken.'
'Mensen kijken ook om even hun hersens uit te zetten. Die behoefte is door de jachtigheid van onze maatschappij misschien nu wel groter dan ooit. Daarom zijn Max-programma’s als Heel Holland bakt en We zijn er bijna hits, ook bij een jonger publiek. Daarbij kun je echt even ontspannen.'
Wat is een ideaal tv-format?
'Of een programma een succes wordt, hangt van veel dingen af. Van het idee, maar ook van de uitvoering, de makers, hoe laat het wordt uitgezonden. Er zijn natuurlijk tv-wetten en beproefde formules en daar vragen zenders ook om. Ik vind het juist leuk om die wetten los te laten en iets nieuws te bedenken waar je echt door verrast wordt. Je kunt kijkgedrag uitgebreid analyseren en alle trucjes toepassen, maar het risico is dat dat leidt tot eenheidsworst.'
'Je ziet dat bij de radio, veel zenders klinken ongeveer hetzelfde. Omroepen moeten niet te veel blijven hangen aan cijfers en formules, maar durven experimenteren. Als je een robot mijn werk laat doen, komt er vast wel een format uit dat goed wordt bekeken, maar niet de hit die de tv-wereld op zijn kop zet. The Voice is een goed voorbeeld. Daarin zitten allerlei elementen die we al kenden uit talentenjachten. Maar het onderdeel van de draaiende stoel, dat is de geniale toevoeging.’
Zijn alle nieuwe ontwikkelingen in de media voor jou positief of negatief?
'We leven in een gouden tijd voor makers. De behoefte aan visuele content is nog nooit zo groot geweest. Ik heb veel meer potentiële klanten en veel minder beperkingen. Met Mr. & Mrs. Lane willen we met onze blik op de maatschappij mooie programma’s maken, voor allerlei platforms. We kunnen een programma aan de NPO verkopen, aan Amazon of Netflix, of we kunnen het zelf lanceren op internet. Online kun je veel meer uitproberen en meteen feedback krijgen van de kijkers.'
'Ook is er ruimte om andere formats te bedenken. Een slot op televisie was altijd een vast aantal minuten, dat kunnen we meer loslaten. Technische ontwikkelingen als drones en betere camera’s leveren ook weer nieuwe kansen op. Er bestaan nu cameraatjes die je in je oog kan dragen. Dat biedt mogelijkheden voor een nieuw soort reality-tv. De speeltuin is veel groter, en ik heb zin om daar allerlei nieuwe vormen voor te bedenken.'