grensgevaar in Kirgistan

‘Om de verhalen te vinden die ons interesseren moet je echt ter plaatse gaan rondneuzen. In Kirgistan bijvoorbeeld, in het grensgebied met Tadzjikistan, waar die twee landen met elkaar overhoopliggen.

Veel mensen zijn weggetrokken en wie daar nog woont heeft een koffertje klaarstaan om meteen te kunnen vluchten als dat nodig is. Maar soms gaat het toch mis.

Zoals bij een kippenboer die we uitgebreid hebben gesproken, die moest blijven. Dat heeft hem z’n leven gekost. Heel wrang en onwerkelijk. Maar laat ik eerst wat meer over de achtergrond vertellen.

Ik had daar een heel goede fixer, Danil, een fotograaf. Hij is iets van 26, maar die jongen ziet eruit als zestien, dus iedereen dacht dat ik z’n moeder was. Hij wist precies waar we moesten zijn, hoe we toestemming konden regelen en waar het echt te gevaarlijk was.

De situatie is daar heel gespannen. De vlam kan elk moment in de pan slaan. In 2021 is er een uitbarsting van geweld geweest waarbij tientallen mensen zijn gedood. Dat was uitgelokt, zeggen de Kirgiezen. Zij gooiden met stenen, terwijl het Tadzjiekse leger intussen klaar stond met wapens.

En zoiets kon elk moment weer gebeuren. Dat merkten we bijvoorbeeld bij een bezoek aan een waterverdeelstation aan de grens. Van daar kon je de Tadzjiekse soldaten zien. En zij zagen ons. “Godverdomme, wie zijn die mensen”, hoorden we ze door een walkietalkie schreeuwen tegen de Kirgizische grenswachten. “Nu wegwezen of we schieten!” En we hoorden meteen ook schoten.

Of we echt in gevaar waren? Tja. Ze kunnen zo’n camera natuurlijk voor een bazooka aanzien ofzo, je weet het niet. Het was wel spannend, maar het liep in elk geval niet uit de hand op dat moment.

De twee kanten communiceerden nog met elkaar, via die walkietalkies. Iedereen lag wel meteen met doorgeladen geweren klaar.

Dat water is heel belangrijk. Door klimaatverandering is er steeds minder te verdelen, en de Kirgiezen zitten aan de knoppen van de watervoorziening waarvan ook de Tadzjieken in dat gebied afhankelijk zijn.

Het gekke is dat in de Sovjettijd niemand zich wat van die grens aantrok. Beide landen waren in feite gekoloniseerd door de Russen en het maakte niet veel uit in welk van de twee je was. Tadzjieken en Kirgiezen woonden in het grensgebied door elkaar en gingen vriendschappelijk met elkaar om.

Maar nu groeien de kinderen er op met haat voor de ander. Zelfs jochies die nog maar nauwelijks kunnen praten spelen al oorlogje, waarbij de Tadzjieken natuurlijk de slechteriken zijn die dood moeten. Heel naar om te zien.

Aan de andere kant van de grens worden de Kirgiezen juist met de nek aangekeken.

Ik ben daar niet geweest, maar ik sprak een man die zijn hele leven in Tadzjikistan had gewoond en uiteindelijk was weggepest.

Hij was nu een huis aan het bouwen in het grensgebied, maar wilde niets vertellen voor de camera, want hij was bang dat zijn achtergebleven familieleden dan nog meer in de problemen zouden komen.

En dan was er dus die kippenboer, een ongelofelijk lieve oude man. Die runde een grote kippenboerderij met zijn zoon.

Bij die geweldsuitbarsting van 2021, toen hij als enige van het gezin was achtergebleven om voor de kippen te zorgen, was het bedrijf beschadigd geraakt. Hij kon niet weg, want het bedrijf was gebouwd met geleend geld en die kippen moeten natuurlijk elke dag voer krijgen.

Hij droomde ervan om het uit te breiden en een eigen huis te bouwen enzo. Allerlei toekomstplannen, daar vertelde hij over.

Een paar maanden later, toen we in Oezbekistan aan het draaien waren, kreeg ik het bericht dat het geweld weer was opgelaaid en dat er weer een bom bij die kippenboer was gevallen.

En deze keer had hij het niet overleefd. Dat was heel onwerkelijk. Zo’n lieve man. En zijn gezin is natuurlijk ook alles kwijt. Ja, het is hartverscheurend.’