De vorm waarin seksuele voorlichting gegoten wordt, heeft invloed op hoe de boodschap ontvangen wordt. Hoe gaan televisiemakers om met bloot in hun programma’s, en hoe belangrijk is het eigenlijk om bloot te laten zien?

Seksuele vorming is belangrijk omdat kinderen zo voorbereid een maatschappij in gaan waarin ze onvermijdelijk met bloot en seks geconfronteerd worden. Tegenwoordig heeft bijna elk kind wel een mobieltje en daarmee ook toegang tot het oneindige aanbod van sociale media.

Dagelijks scrollen kinderen langs foto’s en video’s van ‘perfecte’ lichamen en gezichten waar alle oneffenheden door make-up of filters zijn verhuld. Dat doet wat met je zelfbeeld. Yuri Ohlrichs, seksuoloog NVVS en werkzaam bij expertisecentrum seksualiteit Rutgers zegt daarover: ‘Als jongens plaatjes zien van sixpacks en meisjes foto’s van slanke tailles en grote borsten denken ze dat dat de norm is.’ Kinderen kunnen dan het idee krijgen dat hoe zij eruitzien verkeerd is. ‘Maar dat is niet realistisch.’

‘gewoon’ bloot verdwijnt

Naast die overvloed aan gemanipuleerde beelden op sociale media zien kinderen ook steeds minder ‘gewoon’ bloot: veel minder mensen lopen bloot in de kleedkamer en thuis is dat ook niet meer zo normaal.

Loes Wormmeester, hoofdredacteur van het NTR-programma Gewoon. Bloot., denkt dat dit onder andere door de komst van mobieltjes komt. ‘Als je naakt door de kleedkamer loopt, kan iemand zomaar een foto van je maken. En dat wil je natuurlijk niet, dus zijn mensen minder vaak bloot.’ Kinderen zien dus voornamelijk nog geretoucheerd bloot of ‘erkend mooi’ bloot, op televisie of online. ‘Hierdoor worden kinderen steeds minder tevreden over hun eigen lichaam.’

bloot is bloot, seks is seks

Des te meer reden voor de NTR om het Deense Ultra smider tøjet na te maken voor de Nederlandse televisie. Het concept is simpel: laat een groep kinderen vijf volwassenen – die bloot voor hen in de zaal staan – het hemd van het lijf vragen. Het kwam de makers op veel kritiek te staan. Wormmeester: ‘Veel mensen dachten dat het programma over seks zou gaan, maar dat was helemaal niet zo. Bloot is bloot, seks is seks. Maar bloot is niet gelijk seks. Dat was ook de boodschap van Gewoon. Bloot.’

Ohlrichs onderschrijft dat. Uit onderzoek blijkt dat seksuele vorming er juist aan bijdraagt dat jongeren pas op latere leeftijd seksueel actief worden, omdat kinderen leren om zelf keuzes te maken over wat zij willen.  Bovendien zijn er misvattingen over seksualiteit en kinderen: mensen denken dat dit alleen maar over geslachtsgemeenschap gaat. Maar dat is niet waar, legt uit Olhrichs uit: ‘Het heeft ook te maken met je lichaam, met contact maken met elkaar en bespreken wat je wel of niet fijn vindt.’

de ene borst is de andere niet

Het was belangrijk voor de makers van Gewoon. Bloot. om een inclusief beeld te geven. Wormmeester vervolgt: ‘Zo wilden we bij de aflevering over borsten zorgen dat niet iedereen dezelfde soort borsten had. Het ging erom dat de kinderen zagen dat er variatie was en dat alle vormen oké waren. We vroegen ons bijvoorbeeld af: wil je een vrouw op het podium hebben die een borst heeft moeten laten weghalen, aangezien een op de zeven vrouwen borstkanker krijgt? Zo ja, hoelang blijft de producent zoeken naar zo’n persoon als het niet lukt?’

Naast het bepalen van de inhoud moest ook gelet worden om bescherming van de deelnemers, zowel de kinderen als de volwassenen. Alles is tegenwoordig online terug te vinden, en dit dus ook. ‘We hebben er daarom bijvoorbeeld voor gezorgd dat er niet één shot was waarbij een kind samen met een bloot iemand in beeld was. Je zag een kind, of de presentator, of een van de modellen in beeld, maar geen beeld van een kind en model samen. Zo wilden we voorkomen dat zo’n beeld online een eigen leven kon gaan leiden.’

We willen mensen bereiken voor wie deze dingen nog een beetje in de taboesfeer liggen. Het zou zonde zijn als die mensen afhaken omdat je dingen heel expliciet in beeld brengt.

Marcelle Arriëns, een van de Sekszusjes

Heel anders dan Gewoon. Bloot.is de aanpak van De Sekszusjes. Met kleipoppetjes en andere creaties bespreken Marcelle en Krista Arriëns gevoelens rondom seksualiteit. Zij kiezen er bewust voor om knutselwerkjes te gebruiken in plaats van echt bloot te laten zien. Marcelle Arriëns is druk in de weer met poppetjes van klei als we haar spreken in een van de studio’s van de VPRO. Ze maakt stop-motion video’s voor een nieuwe aflevering.  

sekslessen van klei

‘We vinden het vooral belangrijk dat mensen niet te snel afhaken. Wat we maken is zo kwetsbaar en gevoelig en het gaat over de emotionele impact. We willen hierbij mensen bereiken voor wie deze dingen nog een beetje in de taboesfeer liggen en het zou zonde zijn als die mensen afhaken omdat je dingen heel expliciet in beeld brengt,’ vertelt ze.

‘We wilden voor onze allereerste aflevering eerst wel echte foto’s van vulva’s gebruiken in een soort bumpertje,’ legt Marcelle uit. ‘Maar dat mocht niet, want op YouTube mag je geen geslachtsdelen laten zien. Dus dat was nog een praktische reden om het niet op die manier te doen.’ 

Het artikel gaat hieronder door

een boodschap breder uitdragen via klei

Yuri Ohlrichs denkt dat het laten zien van echt bloot zeker geen must is. ‘BijGewoon. Bloot. ging het om lichamelijke diversiteit, dus daar had het zeker meerwaarde. Maar je kan ook paarse kleipoppetjes maken met een piemel en een vulva en iedereen kan zich daarin herkennen. Op het moment dat je blote mensen inzet vragen mensen zich af: waarom die kleur? Waarom die lengte? Waarom is het dit, en dat?’

Zeker nu mensen snakken naar diversiteit en representatie, kan een kleipoppetje of illustratie een boodschap veel breder uitdragen omdat het herkenbaarder is.  

© VPRO

De Sekszusjes zouden dan ook hun doel voorbij schieten door hun programma explicieter te maken, vindt Marcelle. ‘Bij ons gaat het over het gevoel. Dat is wat we in beeld willen brengen en daarvoor volstaat dit.’ Ze gebaart naar het poppetje in haar hand: ‘Klei.’

Noorse publieke omroep maakte inclusieve seksgids

Het laten zien van bloot is bij de Noorse publieke omroep veel normaler dan bij ons: zo publiceerde de NRK een inclusieve seksgids met echte mensen. Online redacteur Reidar Kristiansen vertelt dat het voor hen belangrijk was om een realistisch en divers beeld te schetsen van seksualiteit, dat zowel informatief als inspirerend was. ‘Ik denk dat de afbeeldingen in de gids koppels laten zien die plezier hebben en communiceren met elkaar,’ verklaart Kristiansen.

Voor de makers was het vooral een uitdaging om de ambitie van diversiteit waar te maken. Zo wilden ze dat er bijvoorbeeld ook mensen met een beperking of zwangere vrouwen in de gids te zien waren, maar het kan moeilijk zijn om mensen te vinden die naakt afgebeeld willen worden door de publieke omroep. ‘Een goede balans in de presentatie was ook belangrijk voor ons. Voor publicatie hebben we een paar test-runs gedaan om te controleren dat de inhoud niemand kwetste of ongemakkelijk maakte,’ zegt Kristiansen. ‘Natuurlijk kregen we wel wat kritiek, maar dat is altijd het geval als seks het onderwerp is.'

advies aan makers: wees direct en expliciet

Naast de seksgids maakt de publieke omroep andere educatieve programma’s, vertelt Siril Heyerdahl, redacteur bij NRK Super, het jeugdplatform van de publieke omroep. Zo is er Newton: het lichaam, een programma voor kinderen tussen 8 en 12 jaar dat vragen beantwoordt als: wanneer word je voor het eerst ongesteld? Is de vorm van mijn piemel normaal?

Heyerdahl heeft ook advies voor Nederlandse makers: ‘Wees direct en expliciet. Kinderen hebben niet de kennis of referenties die volwassenen hebben over seksualiteit. Ze begrijpen het niet als we metaforen gebruiken of dingen niet duidelijk laten zien zoals ze zijn. Dus het verhaal over de bloemetjes en de bijen? In de prullenbak ermee!’

meer artikelen voor jou