Na de inval van Rusland wordt het voor onze collega’s in en rond Oekraïne steeds lastiger en soms zelfs onmogelijk om zonder beperkingen verslag te doen van alle ontwikkelingen. De lokale bevolking dreigt de toegang te verliezen tot onafhankelijke en betrouwbare informatie. Alleen met hulp van buitenaf kunnen lokale media hun werk blijven doen.
De VPRO staat voor onafhankelijke journalistiek. We brengen verhalen met verschillende perspectieven zodat ons publiek zich goed kan informeren. Daarvoor is hier alle vrijheid, maar 1.600 kilometer in oostelijke richting steeds minder. Free Press Unlimited helpt lokale onafhankelijke journalisten om hun werk te kunnen blijven doen. Een actie die we als VPRO van harte ondersteunen.
toegang tot betrouwbare informatie
VPRO-journalisten en makers over het belang van persvrijheid
'Onafhankelijke media maken het verschil. Het is belangrijk dat journalisten in Oekraïne, Rusland en Belarus verhalen blijven brengen en de bevolking toegang houdt tot betrouwbare informatie. Free Press Unlimited helpt daarbij. De VPRO ondersteunt die actie van harte.'
Olena Makarenko: ‘Oekraïense journalisten werken keihard in deze oorlog’
Olena Makarenko is een journalist uit Kiev, die met VPRO-programmamaker Bram Vermeulen werkte aan de aflevering van Frontlinie die op 24 maart wordt uitgezonden. Ze reisden in februari samen van Lviv naar Kiev, verder naar het oostelijke front en weer terug, vlak voor de massale Russische invasie. Met de persvrijheid was het de afgelopen jaren wisselend gesteld in Oekraïne, zegt ze vanuit het westen van het land, waar ze vijf dagen eerder met haar ouders naartoe is gevlucht.
‘Nu zitten we in een heel andere situatie. In een oorlog gelden andere regels. Maar met persvrijheid heb ik me eerder veel beziggehouden, als journalist voor Euromaidan Press. We hadden echte pluriformiteit, en dat was goed.'
'Maar wat niet goed was: de meeste mensen kregen hun nieuws via televisie, en de populaire tv-kanalen waren allemaal in handen van oligarchen die ze gebruikten als politiek wapen. Die kanalen maakten wel gebruik van goede journalisten, maar hun werk werd ingezet om de publieke opinie te manipuleren.'
'Reportages van het front in de Donbas werden bijvoorbeeld gebruikt om aan te geven dat de overheid te weinig deed. Vlak voor de verkiezingen kon je heel goed zien wie zo’n kanaal in handen had.’
'De populaire tv-kanalen waren allemaal in handen van oligarchen, die ze gebruikten als politiek wapen.'
geldstroom
In 2017 werd de staatsomroep hervormd tot een min of meer onafhankelijke publieke omroep met regionale takken, maar daarbij bleef het probleem dat er heel weinig geld was, zegt ze.
‘De presidenten, eerst Poroshenko en daarna Zelenski, zetten de onafhankelijkheid van de omroep onder druk door de geldstroom af te knijpen, ondanks een wet die dat verbiedt. Maar de journalisten bogen niet onder die druk.'
'Ze deden en doen goed werk, en niet alleen op televisie. Ook Facebook en Telegram zijn belangrijke kanalen voor de publieke omroep geworden, zeker toen twee jaar geleden de uitzendingen digitaal werden, maar veel mensen geen geschikte ontvanger kochten.'
'Oekraïense journalisten werken in deze oorlog keihard, dag en nacht. Iedereen doet wat hij kan, ook samen met buitenlandse collega’s, om de wereld te laten zien wat er gebeurt. Corruptie is nu even niet belangrijk. Dat komt wel weer, als dit voorbij is.’
acute praktische ondersteuning
Free Press Unlimited komt in actie om de onafhankelijke media te ondersteunen. Er is een grote behoefte aan acute praktische ondersteuning en hulp voor de langere termijn. Denk hierbij aan apparatuur en beschermingsmaterialen om verslag te kunnen blijven doen tijdens het conflict, VPN-codes om digitale veiligheid te waarborgen, en het opzetten van media-hubs in de aangrenzende landen waar journalisten relatief veilig bij elkaar kunnen komen om hun werk te doen.
Sarah Sylbing: ‘Pluriformiteit is een groot goed’
Hoofdredacteur Media van de VPRO Sarah Sylbing: ‘Als VPRO zijn we altijd heel betrokken bij Free Press Unlimited. We konden bijvoorbeeld ons kerstpakket doneren en dat hebben veel medewerkers gedaan.'
'Altijd als ergens een oorlog uitbreekt, gaan mijn gedachten eerst uit naar de journalisten. Natuurlijk moeten we humanitaire hulp sturen, maar ook de vrije pers is van essentieel belang. Niet alleen om tijdens zo’n oorlog verslag te doen. Vooral ook daarvóór, om de macht te controleren.'
'Hier in Nederland zijn we soms wat in slaap gesust, we beseffen te weinig hoe belangrijk het is om vrije pers te hebben. Of we mopperen in Hilversum op het pluriforme bestel, hoe ingewikkeld dit alles maakt, maar het is een groot goed. Vergeet niet dat ook hier de meeste grote kranten en commerciële media in handen zijn van grote magnaten. Wat dat betreft biedt de publieke omroep een belangrijk tegenwicht.’
'Hier in Nederland beseffen we te weinig hoe belangrijk het is om vrije pers te hebben.'
help de onafhankelijke journalisten
Het is van groot belang dat de vrije pers en daarmee een breed spectrum aan media en journalistieke verhalen in en rond Oekraïne niet verloren gaan en de bevolking de toegang behoudt tot onafhankelijke en betrouwbare informatie.
Daarom roepen we iedereen op om deze actie van Free Press Unlimited te steunen.
Jelle Brandt Corstius: ‘Steun betrouwbare journalisten’
Journalist en programmamaker Jelle Brandt Corstius was van plan om in april naar Rusland te gaan voor een nieuwe serie. Dat gaat natuurlijk niet door. ‘Het is de vraag of we het land ooit weer in komen. En of dat dan zin heeft, want het wordt wel heel erg lastig om mensen voor een camera vrijuit te laten spreken.'
'De persvrijheid is daar nu zo aangetast en de desinformatie zo alomtegenwoordig, dat ik er weinig vertrouwen in zou hebben. Het is zelfs zo effectief dat mensen niet geloven dat het Russische leger steden kapotschiet als hun eigen familieleden ze vanuit Oekraïne opbellen en dat vertellen.’
©
Hans Pool
Jelle Brandt Corstius
‘Tot deze oorlog heeft Poetin de schijn van democratie willen ophouden door een paar kritische media te laten bestaan, maar dat is nu helemaal voorbij. Iedereen die de waarheid over de oorlog vertelt, kan voor vijftien jaar achter de tralies verdwijnen. Waarschijnlijk wordt het land deze week zelfs afgekoppeld van het internet, dat gaat richting Noord-Korea.'
'In Oekraïne is de pers stukken vrijer, maar is het speelveld wel verdeeld tussen invloedrijke oligarchen. Dat is trouwens ook een van de aanleidingen voor deze oorlog: Poetin wond zich op over het aanpakken van Viktor Medvedtsjoek, een pro-Russische mediamagnaat die hij graag als president had gezien. Zelenski heeft ervoor gezorgd dat die man voor landverraad is aangeklaagd.’
Steun
‘Er is in Oekraïne nu natuurlijk ook wel censuur en desinformatie, want zo gaat dat in een oorlog. Maar dat valt in het niet bij de manier waarop de werkelijkheid in Rusland wordt vervormd. Voor beide landen geldt: je kunt helpen door betrouwbare journalisten te steunen. Eventueel mensen die op afstand werken, want binnen Rusland is er nu heel weinig mogelijk.’
'Iedereen die de waarheid over de oorlog vertelt, kan voor vijftien jaar achter de tralies verdwijnen.'
Abdou Bouzerda: ‘Journalisten zijn voor mij één stam’
Bureau Buitenland-redacteur Abdou Bouzerda: ‘Wij willen als journalistiek programma eigenlijk nooit een uitgesproken standpunt uitdragen. Als journalist moet je altijd een zekere afstand proberen te behouden naar conflicten, niet echt een kant kiezen, zelfs als het heel duidelijk is. Want dat zou je in je werk belemmeren.'
©
VPRO
'Maar er is één uitzondering, en dat is als je voor je vakbroeders moet opkomen. Bijvoorbeeld bij de arrestatie van Turkse journalisten, toen hebben we ons achter een hashtagactie op sociale media geschaard en zijn we ook met de redactie op de foto gegaan om onze steun te laten zien.'
'Journalisten zijn voor mij één stam, en dan maakt het niet uit of je Oekraïner, Peruaan of Nederlander bent: je behoort tot de stam van de journalisten. En daar moet je te allen tijde voor opkomen. Zo’n initiatief van Free Press Unlimited vind ik dus ontzettend belangrijk.'
'Zo’n initiatief van Free Press Unlimited vind ik ontzettend belangrijk.'