Voormalig politicus en schrijver Tofik Dibi is moslim én homo. Hierover werd hij medio februari geïnterviewd door tv-maker en YouTuber Salaheddine.
Is homoseksualiteit een zonde noemen erger dan het bagatelliseren van racisme in Nederland? Sunny Bergman vraagt zich dit af na een spraakmakend gesprek waarin tv-maker Salaheddine ex-politicus Tofik Dibi ondervraagt over diens homoseksuele geaardheid.
Hij stelt Tofik de kritische vragen die -naar eigen zeggen- leven binnen de Marokkaanse moslim gemeenschap. Bijna alle vragen kwamen hierop neer: had Tofik zijn ‘zonde’ niet beter kunnen bedekken?
De video was op15 maart 2016 meer dan honderdveertigduizend keer bekeken, met 1146 dis-likes en 837 likes.
Aangezien Salaheddine in het verleden ook in opdracht van de VPRO werkte, komen er boze brieven binnen van leden die vinden ‘dat hij ontslagen dient te worden!’
In de publieke opinie is de verontwaardiging over dit interview groot. Aangezien Salaheddine in het verleden ook in opdracht van de VPRO werkte, komen er boze brieven binnen van leden die vinden ‘dat hij ontslagen dient te worden!’ Columnist Jonathan van het Reve schrijft in de Volkskrant: ‘Het schokkende is niet dat deze mening bestaat, want dat wisten we al. Maar Salaheddine Benchikhi heeft geen lange baard. Hij is geen salafistische haatimam, geen eerste-generatie gastarbeider die niet beter weet. Hij is een succesvolle, intelligente dertiger, die schrijft en televisie maakt voor de publieke omroep.’
hoezo integratie
Hoe tolerant ben je tegenover intolerantie? Die vraag speelt sindsdien door mijn hoofd. Ik werk namelijk al jaren, zo nu en dan, samen met Salaheddine. In 2006 maakte ik met hem de documentaire Hoezo integratie?
podium
Binnen mijn kring kwam ik niet vaak zulke mensen tegen: traditioneel en streng gelovig. Maar ook hoogopgeleid, gevat en kritisch. Daarom heb ik hem geholpen bij het opzetten van zijn eigen tv-programma bij de NTR. Omdat zo’n geluid ook vertegenwoordigd moest zijn bij de publieke omroep- vond ik. Intussen is Salaheddine enorm populair bij een moslimachterban; hij heeft zijn eigen Youtube-kanaal en hij toert rond door grote uitverkochte theaterzalen.
Publiciste Clarice Gargard - zelf queer en een vriendin van me - spreekt me aan: ‘Hoezo zou je wel werken met een homofoob en niet met een racist? Hij beroept zich misschien wel op religie en zegt niets tegen personen te hebben, maar ondertussen veroordeelt hij wel en ontneemt hij mij daarmee mijn bestaansrecht. Wil jij zo iemand een podium geven? Ik ben voor religieuze vrijheid - van welke religie dan ook - maar niet wanneer het anderen beperkt in wie ze zijn en hoe ze dat mogen uiten.’
Ik ben oprecht in de war. Want veel van Salaheddine’s werk heeft een emancipatoire functie voor Marokkanen en moslims.
Ik ben oprecht in de war. Want veel van Salaheddine’s werk heeft een emancipatoire functie voor Marokkanen en moslims. Maar kan ik daarom zijn homo-onderdrukking negeren? Aan de andere kant: hoezo zou hij niet voor de NPO mogen werken - zoals columnist Van het Reve suggereert? Alsof er bij de EO geen mensen werken die homoseksualiteit een zonde vinden?
'Naar aanleiding van dit gesprek zou ik hem geen homohater noemen. Ik vind hem wel bang.'
praten met je eigen geweten
Ik praat er uitgebreid met Tofik Dibi over. Is Salaheddine volgens hem een homofoob?
Tofik: ‘Weet ik niet. Hij heeft me respectvol behandeld. Altijd al. Hij heeft het zichtbaar moeilijk met homo’s. Toch: naar aanleiding van dit gesprek zou ik hem geen homohater noemen. Ik vind hem wel bang. En heel jammer dat hij de zondekwestie niet wilde bespreken. Er is namelijk veel discussie binnen de Islam over de vraag of homoseksualiteit wel een zonde is. Maar ik neem Salaheddine niks kwalijk. Je mag van mij homo’s niks vinden als je maar je handjes thuis houdt. Geen geweld pleegt.’
Tofik vervolgt: ‘Veel kijkers van het filmpje hadden medelijden met me. Terwijl ik me helemaal niet geïntimideerd voelde. Mijn hele leven ga ik met dit soort jongens om; in mijn familie, mijn vriendenkring. Voor buitenstaanders is het misschien schrikken: hoe fel hij praat en zijn handen gebruikt. Maar dat is gewoon hoe Marokkanen zijn.’
‘Is praten met Salaheddine misschien zoiets als praten met je eigen geweten?’ vraag ik Tofik.
corrigerende tik
‘Ja precies!’ beaamt hij. ‘In mijn boek Djinn praat ik over HET- dat is homo zijn - en over ZE, de gemeenschap. Salaheddine’s mening is onderdeel van ZE. Wat vinden ZE ervan? Het constante stemmetje in mijn hoofd. En nu sprak ik met dat stemmetje in het echt! Ik ben ongelooflijk blij en trots dat ik dit heb gedaan. Mijn hele leven heb ik dit soort gesprekken ontweken. Dit was de eerste keer en het is totaal bevrijdend.’
‘Hoe is er gereageerd vanuit ZE? Vanuit de gemeenschap?’, wil ik weten. ‘Oh, dat vind ik het allermooist!!’ roept Tofik blij. ‘Salaheddine kreeg de ene corrigerende tik na de andere. Van moslims, van zijn eigen achterban. Ze vonden dat hij me te hard aanviel. Dit is zo goed voor het emancipatieproces. De christelijke kerk heeft er ook mee moeten dealen, zij zijn al verder. Maar dat moslims op social media met eigen naam, dus niet anoniem, opkomen voor een homo?! Dat had ik nooit verwacht. Dat vind ik echt een voortuitgang.’
‘En wat vind je van de geschokte reacties van witte Nederlanders?’, vraag ik. ‘Als rechts-conservatieve opiniemakers en racisten of moslimhaters dit gaan gebruiken voor hun eigen agenda vind ik dat enorm kwalijk.’
ben jij homofoob?
‘Eigenlijk wil ik niet met de witte media hierover praten,’ zegt Salaheddine als ik hem bel. ‘Het is een interne aangelegenheid- voor moslims onderling. Maar voor jou maak ik een uitzondering Sunny.'
‘Ok. Mijn eerste vraag. Ben je homofoob?’ ‘Waar slaat dat nu op?’ zegt Salaheddine lachend. ‘Nee. Dan kan je net zo goed zeggen: ben je alcohol-foob? Of ben je rente-foob? Alcohol en rente mogen ook niet van de Koran. Het zijn gewoon zondes. Niet meer, niet minder.’
‘Het is ons emancipatieproces. Jullie mening hierover is irrelevant. Veel witte mensen kunnen daar niet tegen.’
moslimbroeder
‘Maar hoe zie jij Tofik?’, vraag ik. ‘Gewoon als moslimbroeder. Als gelijke. Die zonde is tussen hem en God- daar heb ik geen oordeel over. Het gaat mij erom dat hij zijn coming out publiekelijk deed. Dat hij anderen aanzet tot zondes.’
‘Nou of het wel of niet een zonde is, daar is genoeg discussie over binnen de Islam,’ werp ik tegen.
Salaheddine: ‘Daar ga ik me niet aan wagen. Ik wil geen zwaar theologische discussies voeren. Daar hebben wij allebei simpelweg niet genoeg kennis voor. Maar hoezo staan jullie plots op je achterste poten? Sinds wanneer is het nieuws dat homoseksualiteit niet geaccepteerd wordt binnen religies? En wat ik hypocriet vind is dit: nu het over homo’s gaat ben ik al door een handvol talkshows gebeld. Terwijl: ik heb net drie video’s achter elkaar gemaakt die gaan over uitsluiting van donkere Nederlanders. 'Ook massaal gedeeld online. Maar daarover bellen de redacties niet.’
expliciete uitsluiting
Een vriendin en collega van me- ze is zelf lesbisch en moslim en wil liever anoniem blijven – zegt dat het weinig uitmaakt wat ik er van vind. ‘Het is ons emancipatieproces. Jullie mening hierover is irrelevant. Veel witte mensen kunnen daar niet tegen.’
‘Ok,’ zeg ik. ‘Dat begrijp ik. Maar vind jij dat ik wel of niet met Salaheddine moet samenwerken? En is hij homofoob?’
‘Natuurlijk is het homofoob om homoseksualiteit een zonde te noemen,’ zegt ze gedecideerd. ‘Maar als het expliciet gezegd wordt, is de onderdrukking ten minste bespreekbaar. En weet je hoe verneukt veel witte mensen tegen je zijn als je gay èn moslim bent? Mensen gebruiken je geaardheid om je culturele achtergrond te bashen. Op een subtiele denigrerende manier. Zo van “Oh, wat ontzettend knap van jou dat je lesbisch bent!! Zal zeker wel moeilijk zijn vanwege je cultuur?” En over samenwerken: weet jij van al je VPRO-collega’s zeker dat ze geen racistische of homofobe ideeën hebben?’
‘Daar kan ik mijn hand niet voor in het vuur steken,’ zeg ik twijfelend.
‘Precies,’ zegt ze. ‘En ik heb uitsluiting liever expliciet dan impliciet.’
conclusie
Alle mensen hebben in meer of mindere mate verheffende én verderfelijke denkbeelden. Is homoseksualiteit een zonde noemen erger dan het bagatelliseren van racisme in Nederland? Is een vrouw geen hand willen geven erger dan iemand niet aannemen omdat zijn naam Mohamed is? Is besmuikte grappen maken over verwijfde mannen en kontneuken in de voetbalkantine minder erg dan religieuze dogma’s?
En bovenal: wie is de baas van de weegschaal die deze denkbeelden tegen elkaar afweegt?