Smaakmaker Chris Kijne gidst je door het wereldnieuws. Deze keer: ‘dingen die gedaan moeten worden’, oftewel oorlogsmisdaden. 'Obama is geen oorlogsmisdadiger, lijkt mij. Maar dat vindt Henry Kissinger ook van zichzelf.'

Mijn oom Aart, inmiddels de negentig gepasseerd, heeft altijd scherp naar de wereld gekeken. Hoewel hij zijn leven lang met afstand de rijkste van onze familie was – louter doodat hij samen met zijn vrouw altijd keihard heeft gewerkt in de jeugdhulpverlening – heeft hij zolang ik me kan herinneren gefulmineerd tegen het kapitalisme. Een obscene manier om de samenleving in te richten, die vroeg of laat tot een geweldsexplosie zou leiden, meende hij. Voor oom Aart - en voor al mijn andere ooms en tantes en mijn ouders - zijn de depressie en de daaropvolgende oorlog de bepalende ervaringen van hun leven geweest.

Oom Aart heeft zich er ook zijn hele leven over verbaasd dat niet iedereen zag wat voor hem zo zonneklaar was.

Oom Aart heeft ook altijd gezegd dat Henry Kissinger een oorlogsmisdadiger is. Maar hij is mens genoeg om niet echt genoegen te beleven aan de toch weer schokkende onthullingen die zijn stelling onlangs onderstreepten. Lees dit even.

De ‘dingen’ die volgens het hier opgedoken memo naar de mening van Kissinger ‘gedaan moesten worden’ in de strijd tegen het terrorisme in Argentinië – het willekeurig arresteren van linkse of vermeend linkse Argentijnen, deze op grote schaal martelen en boven zee uit vliegtuigen gooien - gelden inmiddels als een reeks van de ernstigste mensenrechtenschendingen sinds de Tweede Wereldoorlog.

Oorlogsmisdaden, voor zeker.

mogelijke oorlog

Maar daar was Henry weer, als éminence grise van de internationale buitenlandpolitieke gemeenschap. Tijdens de Internationale Veiligheidsconferentie die het eerste weekend van februari in München werd gehouden, waarschuwde hij voor een mogelijke oorlog tussen China en Japan. En het zou inderdaad best kunnen dat zo’n oorlog, die uiteindelijk vooral over handelsroutes en grondstoffen zou gaan, de volgende is die, om met oom Aart te spreken, het kapitalisme ons oplevert.

Maar ik ben eigenlijk meer benieuwd naar Kissingers mening over die andere oorlog waar we nu al zolang in verwikkeld zijn: de War on Terror. Ik zou wel willen weten hoe dr. Henry aankijkt tegen het Amerikaanse drone-programma – Obama’s ‘ding’ dat ‘gedaan moet worden’ - of tegen de Amerikaanse politiek ten opzichte van Syrië, waar Assad claimt dat de benzinevaten gevuld met explosieven die hij uitwerpt op zijn uitgehongerde burgers ook allemaal onderdeel zijn van de strijd tegen het terrorisme.

Ik maak me weinig illusies. Zoals het, op de keper beschouwd , toch ook moeilijk blijft om je illusies te maken over de voortgang die de internationale gemeenschap tussen de oorlogsmisdaden van Henry en nu heeft gemaakt. Zeker, er zijn inmiddels internationale strafhoven, er zijn oorlogsmisdadigers berecht, de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft in 2005 de ‘Responsibility to Protect’ omarmd, het principe dat een regering gehouden kan worden aan de plicht om zijn bevolking te beschermen. En dat de VN kan ingrijpen wanneer een regering daar overduidelijk niet aan voldoet.

Maar de praktijk is benzinevaten vol explosieven op uitgehongerde burgers.

Weerbarstige materie, zo bleek tijdens een recente discussie in Bureau Buitenland over de stelling: De 'Reponsibility to Protect’ is een lege huls. 

En de praktijk van de ‘Responsibility to protect’ betekent ook dat ingrijpen in Syrië op dit moment buitengewoon gecompliceerd is. En dat het ondanks die benzinevaten op dit moment niet anders kan dat er ook op de één of andere manier met het regime-Assad gesproken wordt, heb ik hier eerder betoogd. Maar ik ben niettemin ongelooflijk nieuwsgierig naar de discussie over de verhouding tussen mensenrechten en de oorlog tegen terrorisme, of over de balans tussen het voorkomen van genocide en het Amerikaanse veiligheidsbelang, zoals gevoerd door alle functionarissen in de regering Obama die daarmee van doen hebben.

En in het bijzonder naar de mening daarover en de ervaringen daarmee van Samantha Power. Inmiddels is zij de Amerikaanse ambassadeur bij de Verenigde Naties, maar eerder was ze wetenschapper aan de Kennedy School of Government van Harvard. Als hoogleraar ‘Practice of Global Leadership’ schreef ze een standaardwerk over genocide en een biografie over VN-gezant Sergio Vieira de Mello, die in augustus 2003 werd opgeblazen in Irak. Naar aanleiding van dat boek interviewde ik haar hier:

Ik leerde haar daar en in haar boeken kennen als een even bevlogen als verstandige vrouw die haar leven wijdde aan het in de praktijk verbeteren van het naleven van mensenrechten. Ze had, wat dat betreft, hoge verwachtingen van de regering Obama, waarvoor ze toen campagne voerde, en verwoordde dat het het duidelijkst op 40’25’’ van bovenstaand gesprek - scroll gerust even door.

realisme

Obama is geen oorlogsmisdadiger, lijkt mij. Maar wat zouden ze daar in Pakistan van vinden? Of in Jemen? En bovendien vindt Henry Kissinger dat ook van zichzelf. Hij is de verpersoonlijking van wat in de internationale politiek de school van het ‘Realisme’ is gaan heten. Wat zoveel wil zeggen als: in de buitenlandse politiek bestaat er geen moraal, er zijn alleen belangen. And you better deal with it.

Samantha Power kan het daar niet mee eens zijn, al was het maar getuige haar jongste actie.

Het boek waarover ik haar indertijd sprak, ging over de lessen die de betreurde Vieira de Mello had geleerd tijdens decennia van veldwerk voor de wereldvrede. Ik kan niet wachten op haar volgende boek, na het presidentschap van Obama, waarin ze vertelt wat zij heeft geleerd tijdens deze periode als overheidsfunctionaris in dienst van de Amerikaanse buitenlandse politiek.

En dan koop ik het meteen ook voor Oom Aart.