10 tips voor Dutch Design Week 2019

Dutch Design Week onderscheidt zich in de internationale designwereld doordat het er niet zozeer draait om mooie en dure spullen, maar om mogelijke oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Artspace MU gaat dit jaar een stapje verder en wil helemaal van spullen af, met de expo The Object Is Absent. ‘Als we hier als ontwerper ons eigen vak om zeep helpen: prima!’ zegt co-curator Tom Loois. Right. Maar hij heeft een punt: er zijn immers wel genoeg spullen op de wereld.

Hoe ziet dat eruit, een expositie zonder spullen? Verwacht hier een onderzoekende tentoonstelling die met humor anders denken prikkelt; met veel performance en publieksparticipatie. Leuk dus als je naast kijken ook iets wilt doen op de DDW.

Wat gaan we doen met onze tijd en met ons lijf als we niet meer bezig zijn met spullen verzamelen? Gaan we meer bewegen, en dus ook meer zweten? Govert Flint staat zich suf te zweten terwijl hij over een loopband rent. Hoe zit je zonder stoel? Onze westerse lichamen zijn niet geëquipeerd op een Asian squat, dus krijg je op de tentoonstelling een soort bootcamp om je bovenbeenspieren te trainen (Auto Sêgo heet dit werk). Noud Sleumer – behalve hier bij MU trouwens ook bij Geo-Design in het Van Abbemuseum te zien – ‘ontmaakt’ spullen door broodroosters en transistorradiootjes uit elkaar te halen. Er is verder een winkel waar handelingen in plaats van spullen wordt verkocht, en waar je les krijgt in hoe je een sinaasappel met je vuist perst. Ook is er een audiokeuken, met de geluiden uit een keuken – zonder de daadwerkelijke fysieke keuken.

Leuk, maar met geluid bak je geen appeltaart. Is niet erg, deze tentoonstelling is vooral een nogal meta, tongue in cheek commentaar op de designwereld. Met zelfs een eigen ballad waarin ontwerpers zingend afscheid nemen van het maken van spullen (en die het publiek mee mag zingen) – met meer pathos dan Elton John en Celine Dion bij elkaar, waarbij het glazuur spontaan van je tanden spat.

Met onze bossen kunnen we veel bouwen, weten we na een bezoek aan Atelier NL. Maar hoe grootschalig dan precies? Best wel grootschalig, zo laat een wandeling op het Ketelhuisplein zien. Architect Marco Vermeulen zette daar zijn kamp op, en niet zo’n kleintje ook. Twintig meter hoge populieren – nog preciezer: de gekapte populieren langs de A2 – vormen het fundament waarop een groot platform van laminaathout rust. Vanaf die hoogte kijk je nog steeds op tegen de hoge industrie-gebouwen eromheen, gemaakt van staal en beton, maar de inhaalrace is begonnen.

Met het zogenoemde Biobasecamp, dat in no-time overeind stond, laat Vermeulen zien dat je met hout sneller en efficiënter kan bouwen dan met staal en beton. Het gebruikte CLT-hout, dat staat voor cross laminated timber, of kruislaaghout in goed Nederlands, komt in grote blokken uit de fabriek, waarna je er gemakkelijk de juiste vorm uit kan boetseren. Bovendien slaat hout ook nog eens CO2 op, en je zet een woning zo neer op de plaats van bestemming, dus geen af- en aanvoer van stinkende vrachtwagens. Van het recente stikstofbesluit zullen houtbouwers dus niet wakker liggen.

Pal naast het Biobasecamp staat het Growing Pavilion van ontwerper en theatermaker Lucas de Man. De Man hield het niet bij hout, maar onderzocht talloze reststromen om te kijken welke biomaterialen allemaal geschikt zijn voor een duurzame manier van bouwen. Dat leverde onder andere een dak van katoen op, vloeren van lisdodde (de waterplant die vaak bij rivieroevers groeit) en last but not least: gevels van mycelium. Deze schimmel uit China lijkt een doorbraak te beleven als bouwmateriaal. Het groeit razendsnel in een mal naar keuze, en het netwerk van verweefde witte draden maakt het een oersterk maar ook poëtisch bouwmateriaal.

Ben je na het paviljoen nog niet uitgekeken op dit veelbelovende mycelium, ga dan ook eens kijken bij de expositie Interlink, in het Klokgebouw naast het Ketelhuisplein. Daar deed ontwerper Bob Hendrikx een uitgebreide materiaalstudie naar de schimmel.

Dat we met z’n allen van onze aarde een ongelofelijke puinzooi hebben gemaakt (en nog steeds maken!) is wel tot iedereen zijn hersens doorgedrongen, en een bewust levende groep mensen vindt ook dat we daar mee moeten kappen. Maar het is ook handig eerst even deze tentoonstelling te bezoeken, want als wij massaal stoppen met afval produceren heeft dat ook negatieve neveneffecten. Die cyclus van troep creëren is namelijk een mega-economisch systeem waar tal van andere systemen aan vast hangen. De een zijn troep is de ander zijn brood – in veel landen leven mensen van de schroot die het Westen elders dumpt, om maar iets te noemen.

Dat netwerk van systemen wordt in kaart gebracht door 18 alumni van de Design Academy in de Geo-Design-tentoonstelling Junk, te zien in het Van Abbemuseum en ook in winkels in het centrum zoals de Hema en Sissy-Boy. Geo-Design is een platform binnen de academie, of denktank zo u wilt, waarbinnen designers complexe maatschappelijke en geopolitieke vraagstukken onderzoeken en verbeelden. Zo brengt Noud Sleumer via satellietbeelden en ansichtkaarten in beeld waar elektronisch afval wordt gedumpt en hoe daar lokale economieën ontstaan. Handhaaf je internationale wetgeving die landen verbiedt om elders dit soort afval te dumpen, dan help je daar mensen hun bestaan om zeep – cynisch maar waar. En wist je dat de Malediven een kunstmatig trash-eiland is, een grote vuilnisbelt waar wit zand overheen gespoten wordt voor honeymoonreisjes? En zo komt Sleumer na intensieve research met nog meer voorbeelden die laten zien hoe genuanceerd je eigenlijk naar het probleem ‘junk’ moet kijken. En hoe complex het is.

Vorig jaar liet Geo-Design ons in het Van Abbe het megalomane netwerk van internetbedrijf Ali Baba zien, dit jaar vind je daar dus weer een kritische must-see-tentoonstelling van de Design Academy.

Met zijn onconventionele kijk op het menselijk lichaam trekt Bart Hess internationaal de aandacht, zo maakte hij de beroemde slijmjurk voor Lady Gaga. Zijn eigenzinnige werk beslaat mode, maar ook performance, dans, film en fotografie. Dit jaar dompelt hij je op DDW via een VR-bril onder in de 360-gradenfilm Reveries. Deze maakte hij op basis van een lijvig trendrapport voor Première Vision, een chique textielbeurs in Parijs.

Maar dat kun je verder vergeten; Reveries is een meeslepend kunstwerk op zich. Je zet de VR-bril op en meteen zit je in een bos, omringd door objecten waar dansers uitkomen. Ze omsingelen je, wat even gaaf als intimiderend is. Tijdens de zes minuten durende film, met hypnotiserende muziek van Wouter de Belder, verandert het mooie natuurlandschap steeds opnieuw, waarna de dansers in weer nieuwe bizarre outfits om je heen in actie komen.

Je komt ogen tekort bij Reveries, maar gelukkig zit je op een draaistoel zodat je ook wat achter je gebeurt kunt blijven checken. De natuur – op DDW 2019 sowieso een grote inspiratiebron c.q. antwoord op alles – is de verbindende factor: danseres Chanel Vyent wordt een boommens in een schorsachtig pak, even daarvoor was haar collega Inez Wolter in het felrood als een soort zwevend embryootje te zien. Als zij later bij een meertje danst met Brecht Bovijn, verandert het duo via beeldbewerking in rondzwevende slierten.

Als je je afvraagt of je wel echt in de rij moet gaan staan voor het bemachtigen van een van die vijf VR-brillen: het antwoord is ja. Reveries is een beeldschone, vervreemdende en mysterieuze trip, die je niet wilt missen op DDW.

Vraag niet wat wij voor design kunnen betekenen, maar wat design voor ons mensen kan doen, zo moet ontwerperscollectief Foundation We Are gedacht hebben toen zij de expo We Are Societal Impact ontwikkelden. De rode draad in hun werk is hoe systemen in onze samenleving, met die gedachte in het achterhoofd, het beste opnieuw vormgegeven kunnen worden. We Are werd opgericht door Bernhard Lenger, een van de hoofdgasten in het VPRO-programma De toekomstbouwers.

In samenwerking met Fontys Hogeschool ontwierp het collectief blauw verlichte huisjes, waar bezoekers een-op-een een gesprek kunnen hebben met een algoritme. De algoritmes vragen je om advies bij ethische dilemma’s, die zij tegenkomen wanneer ze hun werk doen om mensen te assisteren. Op welk gedrag moeten we surveillancecamera’s op het Stratumseind bijvoorbeeld afstellen – wanneer betekent een wilde beweging dat er wordt gedanst, en wanneer dat er wordt geknokt?

Verder ontwierp Foundation We Are een maquette van het Europese Parlement, met op elke stoel een brief gericht aan het desbetreffende parlementslid. De boodschap? Nu het Verenigd Koninkrijk ons gaat verlaten en voorlopig niet meer terugkomt, is het aan de verse 750 parlementsleden om een nieuwe, toekomstbestendige Europese Unie te ontwerpen. Wees je bewust van de kracht van design, wil Lenger maar zeggen – en succes ermee! Bezoekers kunnen doneren door een postzegel te kopen en de brief op de bus te doen.

Lees hier ook het VPRO Gids-interview met Bernhard Lenger van Foundation We Are.

Dit is het moment waarop je je schoenen en je sokken uit mag doen om te gaan klauteren als een aap. Zitten is het nieuwe roken, daar worden we alweer een paar jaar voor gewaarschuwd, en we zitten ons dood in oersaaie kantoorruimtes. Op een stoel, achter een bureau. Niet goed, ons lijf wil bewegen; Ingmar Nieuweboer voorop, en dus heeft hij een experimentele kantoorruimte gemaakt, te zien in het Klokgebouw, van aan elkaar geknoopte blokjes hout, met springveren bevestigt waardoor het geheel wiebelt en bouncet. Je kunt erin, je kunt erop, de blokjes hout masseren je blote voeten en als je er languit in ligt masseren ze al je spieren. De kouwelijk aangelegde schrijver van dit stukje werd er meteen fijn warm van en voelde zich na het beklimmen en ervaren van de installatie meteen een stuk beter en opgewekter. Heilzaam voor lijf en leden dus. We zien er nog niet het totale alternatief voor de huidige kantoorruimte in (de hele dag met je laptop liggend in zo’n bouncend ding: nah), maar het zou additioneel zeer welkom zijn, om niet de hele dag te vegeteren in je bureaustoel. Nieuweboer is zelf overigens al helemaal om: hij heeft thuis geen stoelen of bank meer en in zijn studio klimt, klautert en bouncet hij dat het een aard heeft.