De lezende schrijver: Esma Linnemann

Gehaast komt Esma in een blauwe poncho het café binnen waar we hebben afgesproken. De schrijver, journalist en columnist had nog een deadline en het weer zat ook niet mee. Terwijl ze met een brede glimlach een geel boekje met make-upvlekken en ezelsoren op tafel legt vertelt dat ze altijd wel een boek bij zich heeft. Zo kan ze even aan de realiteit ontsnappen, zelfs als ze onderweg is. Vaak gebeurt het lezen dus tussen de bedrijven door, en altijd voordat ze gaat slapen. Tijdens het lezen raakt ze dan in een soort trance, waardoor ze het overal kan doen. Ook in een rijdende bus.

Als het een mooi boek is, doet Esma haar best om het netjes te houden. ‘Dan doe ik het boek maar op een kier zodat ik er geen deuk in maak, maar toch lukt het nooit om hem mooi te houden.’ Niet zo gek, want als ze een boek leest gaat het overal mee naartoe. Laatst was ze met haar moeder in het oogziekenhuis en ging ze spontaan de wachtende patiënten voorlezen in de wachtkamer. Lezen is voor Esma dan ook dé manier om te ontsnappen aan de saaiheid van het bestaan. ‘Boeken geven het gevoel dat je niet alleen bent. Het is micromanagement van emoties, in de zin dat ik een boek lees om bepaalde gevoelens op te wekken of te temperen.’

Omdat Amerikanen ‘meestervertellers’ zijn, lukt het ontsnappen vaak beter met Amerikaanse literatuur. ‘Het is net boter waar je met je mes doorheen gaat, het is zo ontzettend makkelijk te lezen.´ Natuurlijk zijn sommige boeken lastiger om in te komen. Toch moeten ook die worden uitgelezen: ‘Ik krijg toch een raar schuldgevoel als ik het boek dan wegleg, alsof je dan niet genoeg je best hebt gedaan om de belevingswereld van iemand anders te begrijpen.’

Als Esma een Engels woord niet begrijpt zoekt ze het gewoon op in het woordenboek. Ook dat gaat dan mee in haar tas. De betekenis schrijft ze op in haar telefoon, in de hoop dat ze die ooit bij een conversatie kan gebruiken. Net als mooie zinnen trouwens. ‘Sommige zinnen zetten de eigen verbeelding aan, zo kun je het gevoel terughalen.’

In de essentie bieden boeken haar troost. ‘Als het slecht met me gaat lees ik úren. Rondom de dood van mijn vader las ik Freedom van Jonathan Franzen. Hoe slechter het ging, hoe meer ik ging lezen. Toen ik later weer een boek van Jonathan Franzen las deed het me ineens veel minder.’ Lezen is voor Esma dan ook een emotionele en intieme ervaring, omdat je er zelf vorm aan kunt geven in je hoofd. ‘Als ik het boek dan wegleg, ga ik nog even nadenken hoe zo’n  personage er dan precies uit zou zien.’ Als een­­­­ boek dan eenmaal uit is, volgt er een rouwproces. ‘Ik heb het gevoel dat ik een boek in leven moet houden, dat ik er iets mee zou moeten doen.’ Daarom leest ze ook niet te veel. ‘Dat is net zoiets als dat je zestien Tinderdates in een maand zou hebben: je verhoudt je tot een boek, en daarna duurt het even voordat je ruimte hebt om dat weer opnieuw aan te gaan.’

Op de foto leest Esma No one belongs here more than you van Miranda July. Haar vrouwelijke vorm van absurde humor vindt Esma inspirerend. ‘Ze trekt je in een bepaalde manier van denken die dan in mijn eigen hoofd ook doorgaat. Je gaat allemaal verbanden leggen die je normaal nooit zag.’ Terwijl ze zich met Miranda July in de bus nestelt maken we de foto’s. Al snel verschijnt er een lach op Esma’s gezicht, wat waarschijnlijk de trance zal zijn. Later die dag krijg ik een mailtje: ‘Ik heb mijn telefoon, sleutels en handschoenen in de bus laten liggen.’ Misschien is die trance tijdens het lezen dus toch niet altijd even handig. 

Esma Linnemann is freelance journalist voor Vrij Nederland, de VPRO en Viva. In 2014 verscheen haar boek Muze. 'Een liefdesgeschiedenis in b-mineur’.