Tientallen verklaringen van goed gedrag blijken vals

‘De door u bijgevoegde kopie van de VOG is inderdaad vervalst. Er is aan de heer (...) geen Verklaring Omtrent het Gedrag verleend, integendeel, eerdere aanvragen voor een VOG voor hem zijn afgewezen. Ik geef u in overweging aangifte te doen van deze vervalsing.’

Dit is de reactie van screeningsautoriteit Justis op één van meldingen die werkgevers, inspectie of de politie de afgelopen vijf jaar hebben gedaan over mogelijk vervalste Verklaringen Omtrent het Gedrag. Deze VOG is een verklaring waarin staat dat iemands strafrechtelijke verleden geen bezwaar is voor het werk dat hij of zij gaat doen.

Van begin 2015 tot februari 2020 zijn er 31 valse Verklaringen Omtrent het Gedrag geregistreerd. Dit blijkt uit documenten die Argos heeft opgevraagd met de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) bij Justis. Dat is de organisatie die verantwoordelijk is voor de uitgiftes en controles van de VOG’s. In de meeste gevallen is aangifte gedaan bij de politie.

Tweede Kamerlid Maarten Groothuizen (D66) zegt dat het bericht hem zorgen baart. ‘De VOG is bedoeld om te bekijken of mensen in een bepaalde functie een risico opleveren. Als de VOG wordt vervalst, verliest deze uiteraard zijn waarde. Het zou goed zijn als Justis in zijn voorlichting aandacht besteedt aan het belang van een originele VOG. Uiteraard moeten werkgevers zelf hier ook scherp op zijn.’

De meldingen over vervalsingen gaan in meerderheid over de zorg, maar ook kinderopvang, gevangeniswezen, onderwijs en gemeenten komen voor. Een voorbeeld is een instelling uit Twente die zorg en begeleiding bood aan jongvolwassenen met een psychische of verstandelijke beperking. Deze stichting is in 2016 failliet verklaard, nadat de inspectie ernstige tekortkomingen had vastgesteld die een acuut risico vormden voor de patiëntveiligheid en de gezondheid van de cliënten. Uit de documenten die Argos in handen heeft, blijkt dat ook hier sprake was van ten minste één vervalste VOG.

In de praktijk komt het voor dat werkgevers kopieën of gemailde pdf’s accepteren, zo blijkt uit interne communicatie van Justis. Dan is controle op echtheidskenmerken niet mogelijk. Dit werkt vervalsingen in de hand, die vervolgens onopgemerkt blijven.

Dat er - gezien op het totaal - maar sporadisch vervalste VOG’s worden aangetroffen, betekent volgens Justis daarom ook niet dat ze er niet of nauwelijks zijn. ‘Het gegeven dat er de afgelopen jaren weinig melding is gemaakt van vervalste VOG’s sluit niet uit dat deze wel in omloop kunnen zijn’, schrijft de afdelingsmanager van het Centraal Orgaan Verklaring Omtrent het Gedrag augustus vorig jaar in een interne mail.

Het bekendste voorbeeld van een vervalste VOG van de afgelopen tijd  is die van de vorig jaar veroordeelde ‘insulinemoordenaar’ Rahiied A. Hij wist dat hij een VOG nodig had voor zijn werk in de ouderenzorg, maar dat hij deze niet meer zou krijgen. Hij vervalste de datum op een eerder afgegeven verklaring. A. kreeg twintig jaar cel en tbs voor vier moorden, zeven pogingen tot moord en één poging tot doodslag op zijn hoogbejaarde slachtoffers die hij een overdosis insuline gaf.

Vorig jaar was er een flinke stijging van het aantal meldingen over vervalste VOG’s. Dat gebeurde nadat de inspectie in augustus expliciet had gewaarschuwd dat er vervalsingen in omloop waren. Deze week werd er meer bekend over deze zaak: twee zorgbureaus lieten vermoedelijk personeel werken met valse diploma’s en valse VOG’s bij jeugdhulp en de geestelijke gezondheidszorg. In 2019 kwamen er vijftien gevallen aan het licht en in de eerste twee maanden van 2020 nog eens twee. In de jaren ervoor schommelde het aantal tussen één en zeven.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd laat weten: ‘De inspectie vraagt regelmatig bij toezichtbezoeken aan zorginstellingen hoe zij zich ervan vergewissen dat hun medewerkers in het bezit zijn van een geldige VOG. Bij deze steekproeven tijdens toezichtbezoeken heeft de IGJ nog geen onrechtmatigheden aangetroffen. Wij vinden het belangrijk dat de zorg veilig is. Daarom moet een zorgbestuurder zeker weten dat een medewerker betrouwbaar is. Een geldige VOG is daarom een verplichting.  Als mensen melding willen doen van een valse VOG dan kunnen zij dit doorgeven aan Justis. Justis neemt dan contact op met de IGJ en met de politie.’