liefde voor de mbira

De mbira dzavadzimu (de mbira van voorouderlijke geesten) is een symbool van de traditionele cultuur van Zimbabwe. De muziek van de mbira, ook wel duimpiano genoemd, vormt een schakel tussen de dagelijkse realiteit en de ongrijpbare wereld van geesten en voorouders. De mbiraspeler bekleedt een belangrijke positie binnen de traditionele samenleving, door middel van zijn muziek worden bij plechtigheden de bijzondere geest of 'sviriko' genoemd, opgeroepen

Ik kwam voor het eerst in aanraking met een mbira speler toen ik in Zuid-Afrika op zoek ging naar een muzikant om een nummer op te nemen wat ik in ruwe demo-versie had uitgewerkt en waarvoor ik een Engelse tekst had geschreven over de teloorgang van koraalriffen. In Grahamstown, op de campus van Rhodes University ontmoette ik James Fourie, hij werkt als muziekleraar en is gespecialiseerd in het bespelen van traditionele Afrikaanse instrumenten en verzamelt deze ook fanatiek.

Stap voor stap kreeg ik inzicht in de moeilijkheidsgraad van het bespelen van de mbira, ook de rijkdom aan klanken bood nieuwe inspiratie. Wat een geluid! Zeker als het instrument bespeeld wordt in een holle kalebas, wat de toon en de klank op een natuurlijke wijze versterkt.  

Het instrument is te horen in het nummer (Poem for a) Coral Reef wat ik uiteindelijk opnam met zangeres Yemu Matibe in een studio in Grahamstown. Zij zong de oorspronkelijke tekst in de Xhosa-taal en zorgde met haar soepele krachtige stem en beheerste inleving voor een bijzondere etherische bijdrage, wat nog versterkt wordt door het uitstekende mbira spel van James Fourie die ook de gitaarpartijen op (Poem for a) Coral Reef voor zijn rekening nam. 

Naast dit eigen werk wil ik nog een prachtige mbira-plaat aanbevelen van een maestro uit Zimbabwe. Ephat Mujuru kwam uit een gerenommeerde familie waarin het bespelen van de mbira ver teruggaat in de historie van de 'mbira' spirit ceremonies. De jonge Ephat werd in de geheimen van het instrument geïnitieerd door zijn grootvader, Sekuru Muchatera Mujuru.

Ephat Mujuru was een rustige, poëtische man wiens begrip en liefde voor de muziek die hij speelde alleen werd geëvenaard door zijn vermogen als muzikant. Zijn reputatie was zo hoog dat hij in 1980 werd uitgenodigd voor lezingen in de de Verenigde Staten, waar hij demonstraties gaf op veel van Amerika's toonaangevende universiteiten.

De stukken die bij deze post zijn te beluisteren, worden gespeeld op de mbira dzavadzimu (of in sommige gevallen de njari mbira), een tweede mbira, rammelaars (hosho), drums (ngoma), klappen (makwa) en zang (kuimba). De stempatronen zijn net zo belangrijk als de muziek en zijn onderverdeeld in de mahongera, de diepe, lage stem; de huro, de hoge, jodelende stem; de kupurudza, de ululating voice (een deel van een vrouw) en de kudeketera, de poëtische vertelling.

Zowel speler en zanger kunnen intuïtief de muziek of teksten en de interpretatie van het traditionele lied aanpassen maar de oorspronkelijke versie welke bekend is bij alle spelers zal immer herkenbaar blijven.

Eddy De Clercq & Friends -‘(Poem for a) Coral Reef’ van het album ‘Musique Exotique’ P + © Ubuntu Publishing 2010. catalog nr. UP 2010.002 CD
iTunes -https://itunes.apple.com/nl/album/coral-reef/id368519813?i=368519851