Gister heb ik je zien optreden en ik kreeg de indruk dat je het altijd anders wil doen en zonder regels of routine werkt.

"Precies, want de wereld heeft geen regels. De hemel heeft ook geen regels. Wel liefde, genegenheid en activiteiten. Op het podium hebben wij onze structuren zelf gecreëerd. We willen het niet van te voren bedenken, maar voelen en spelen. Het publiek wil niet weten welk akkoord wordt gespeeld, in welke toonsoort de muziek staat, wat het ritme is… ze zijn er om te genieten en te luisteren. Dus geven wij ook die vrijheid aan het publiek."

Maar hoe beslis je wat je gaat doen tijdens een optreden?

"We hebben muziek op voorraad, zo’n 25-30 stukken. Per optreden maken we een andere lijst. We hebben enkele stukken die we altijd spelen, want er komen veel mensen van een andere stad om de show te zien en die willen de bekende werken horen. Anderen die willen juist iets anders zien, die weten dat wanneer Hermeto gaat spelen het altijd anders is. Elke dag, elk optreden is anders. Dus is er geen vaste volgorde, die bepaal ik ter plekke. Op het podium blijf ik creëren, ik maak vrijbaan voor de muzikanten zodat zij de ruimte hebben om te creëren. De thema’s zijn genoteerd. Alles is gecomponeerd. Zelfs van dat stuk met die poppetjes bestaat een partituur. Alle bandleden kennen die al uit het hoofd. Het is de gewoonte om voorbij het geschrevene te gaan. Zo besluit ik midden in een stuk uit te wijken naar een ander stuk."

Hoe besluit je dat?

"Het is pure intuïtie. Ik heb een sterke voelspriet naar het publiek. Als iets te langzaam is, dan voel ik dat het publiek inzakt, en als het te snel gaat dan voel ik dat we vaart moeten minderen. Ik moet het zelf ook leuk vinden. Daarom noem ik het universele muziek (in 2008 heeft Hermeto een manifest geschreven over Musica Universal, red). Zo speelden we gister A Flauta Magica (Zauberflöte van Mozart, red.) met een frevo, maracatu. Er is ook jazz, maracatu, klassieke muziek, maar alles gespeeld op een moderne manier, dus niet conservatief. We nemen een stuk en daar veranderen we de harmonie en het ritme van, lekker vrij en los. Het wordt altijd erg mooi. Je zag de reactie van het publiek toch? Wat geweldig! Kortom er wordt niets van te voren bepaald. Ik zeg altijd bij interviews: ik ben 100% intuïtief, hoewel ik theorie heb gestudeerd op m’n 42ste. Mijn hoofd was toen goed ontwikkeld om te weten dat je theorie kunt gebruiken. Gebruiken! Want met theorie alleen heb je geen creativiteit. Zo wordt het wel onderwezen - eerst denken en dan pas voelen – maar dat kan niet, je moet kunnen voelen. Er zijn heel wat mensen die nog nooit een instrument hebben aangeraakt en kunnen spelen zonder te voelen. Sem sentir não tem sentido! (zonder gevoel heeft het geen zin)."

Muziek is universeel, zei je net, en toch klinkt jouw muziek heel Braziliaans.

“Ja, maar het zit zo: Brazilië is het meest gekoloniseerde land van deze planeet. Er zijn mensen van over de hele wereld in Brazilië. Het is van hetzelfde als ik in Europa speel. Mij wordt weleens gevraagd of ik daar en daar heb gewoond, want die mensen voelen dat mijn muziek iets te maken heeft de sfeer, met de dingen van dat land. Er is namelijk een spirituele kant die vergeten wordt door iets dat religie heet. Religies zijn handelswaar van de ziel, of geest. Alsof je iets gaat verhandelen in een winkel; iedereen wil zijn religie verkopen. In de muziek heb ik de kans om dit te overstijgen. Ik ben niet tegen religies, maar ik ben ook niet per se voor. Als religies verdwijnen dan hebben we een andere wereld. We zijn nu aan het praten tijdens dit interview, wanneer we klaar zijn, verandert alles. Waarom de muziek dan niet? Om te veranderen moet je vrij zijn. Vrij met een geweten.”

Terwijl hij spreekt zwiept de microfoon alle kanten op, waar hij dan weer smakelijk om moet lachen.

Hoe kom je op het idee om een waterketel te gebruiken?

“Mijn opa werkte hiermee, hij repareerde ze en gebruikte ze voor op het land. Als een klein jochie pakte ik die ketels en nam ze mee om er op te slaan. Tot mijn veertiende ben ik opgegroeid in Lagoa da Canoa (in Alagoas, red.), waar geen elektriciteit was. Dat kwam pas toen ik daar vandaan ging. Ik luisterde, graças a Deus, nooit naar de radio. Wat leer je nou van de muziek die op de radio gedraaid wordt? Daar heb ik dus ook veel geluk mee gehad. Ik heb me ontwikkeld op deze instrumenten samen met de natuur, het meer, de vogeltjes, alle soorten dieren. Dieren zijn gevoelig voor muziek. Wanneer je voor ze speelt, luisteren ze aandachtig.

Ik heb een film gemaakt over hoe de kikkers samen met mij zingen. Dat een beest niet spiritueel zou zijn is een bedenksel van de mens. De mens is niet beter dan een beest. Wij zijn ook beesten. Dus de beesten in de goede zin van de betekenis doen het beter dan wat wij doen. Ze kletsen niet teveel, blablabla, ze denken meer dan wat wij doen. Als ik voor een paard speel, dan doet ie zo – Hermeto houdt zijn hoofd schuin en doet alsof hij luistert als een paard – en het lijkt alsof hij denkt, ‘Wat is dit, wat ben je aan het doen?’ – hahahaha… Dat is zo mooi… Ik denk dat ik nu een boodschap wil uitbrengen via dit interview:

In elke stad zouden we één dag in het jaar voor de dieren moeten spelen. Maak tribunes zoals bij een festival, geef een concert voor de dieren en wacht af wat hun reactie is."

Hoe heb je zulke fantastische muzikanten bijelkaar gekregen?

'Ave Maria! Dat is echt geweldig, want het volgende... de oudste in de band is Itiberê (bassist Itiberê Zwarg speelt vanaf 1977 samen met HP, red.), maar iedereen zit ongeveer 30 jaar in de band. Alleen de drummer, Marcio Bahia… (vanaf 1981, red.). Mijn zoon Fabio ook, hij kwam erbij toen hij nog maar 20 jaar was, hij is de laatste. Oh nee, dat was Alina (zangeres Alina Morena, red.), zij zit er nog maar 5/6 jaar bij. Als er een weggaat dan wordt de volgende voorbereid om het te kunnen overnemen. Iedereen heeft ook nog zijn eigen projecten. De pianist (André Pereira Marques, red.) heeft een fantastisch trio, het André Marques Trio. Itiberê heeft zijn eigen orkest, Itiberê Orquestra Família. Fabio Pascoal heeft ook zijn eigen project. Ze regelen zelf een vervanger. Itiberê heeft bijvoorbeeld een bassist voorbereid om mijn werken te kunnen spelen. We doen een test en als de vervanger goed kan lezen dan kan hij zo de plek overnemen. Daar zit ik niet mee. Het gaat steeds beter met de groep en ze spelen steeds losser. Gister was ik verrast. Toen ik een teken gaf om van muziek te veranderen, keek iedereen al vóórdat ik iets wilde zeggen. Dus met deze formatie ben ik meer een componist, arrangeur dan een muzikant. Je zag dat ik niet de hele tijd aan het spelen was, alleen bij een improvisatie. Alina heeft dat ook heel snel begrepen, Het is niet meer zo van, ‘in het derde stuk is de gitaar…’, maar ‘ja nú, pak de gitaar!’. En het publiek voelt dat. Ik zing samen met het publiek, zag je dat? Het leek wel alsof we ’s middags geoefend hadden. En het is echt niet zo gemakkelijk hoor, het is niet van ‘oba, oba’, het is moeilijk en dat doe ik expres. Soms klink ik een beetje vals en dan zeg ik, ‘Wacht even, even stemmen’. Als dat gebeurt, dan zeg ik dat. Ik voel me helemaal thuis op het podium."

Zo zag het er inderdaad wel naar uit, vooral toen jullie aan de zijkant stonden te smoezelen.

"Zeker, zeker. Dan zeg ik, ‘nu gaan we dat doen, laten we nú gaan beginnen’. En dan zie je iedereen rennen naar zijn plek. Ik ben een soort coach van een voetbalteam. Alleen is mijn groep een stuk beter dan de Braziliaanse selectie, dat garandeer ik je. De meesten maken een doelpunt. Dat komt omdat ze van muziek houden. Ze houden minder van geld dan van muziek, net zoals ik. Dit vind ik heel erg mooi. Ik ben zelf altijd al zo geweest."

Ergens in een interview zei je dat je op je tachtigste president wilt worden.

"Dit was natuurlijk een grapje. Maar… in de Circo Voador (cultureel centrum) in Rio hadden we een vergadering met politici. Ze wilden mijn naam op de kandidatenlijst zetten. Ik zei, 'ja natuurlijk'. Ik vind het alleen maar een goeie grap. En ik word de meest oprechte president van de planeet. Het eerste wat ik ga doen is mijn familie op de ministerposten zetten met een flink salaris. Daarna mijn vrienden, want ik weet dat zij beter werken dan de mensen die ik niet ken. Mijn familie is zich al aan het voorbereiden. Goeie grap hè! Grapjes maken en lachen om te lachen, omdat ik wil en niet omdat het moet, is het leukste wat er is. En ik ben m’n hele leven aan het spelen, grapjes maken en lachen. Ook dit interview, het is formeel maar vrolijk. Als ik een pater zou zijn dan zou ik zo de kerk binnenstappen: ‘Oi gente, tudo bem aí, a missa já vai começar, se preparaí. (hallo mensen, alles goed, de mis gaat zo beginnen dus zet je schrap). Begrijp je, God is echt wel vrolijk. Ze hebben van God een veel te serieus figuur gemaakt. Daarom is de wereld zoals het is. Het is beter om haar te omarmen en te lachen. Maar wel in balans! Niet de een veel meer dan de ander. Mijn universele muziek is beschikbaar voor iedereen. Ik ben een mens, een Braziliaan, maar ik ben ook een universele muzikant. Muziek is als de wind, sterren, hemel, wolken, stof, en stof vliegt. Oud zijn is relatief, ik ben nu 76 jaar, en nog erg jong..."

Hermeto begint op stoom te komen, maar Bill geeft aan dat het tijd is om te stoppen… "Nu al?" Het is een mooie zomerdag en ze blijven nog een dag in R’dam. Maar Hermeto die niet goed tegen de zon kan, blijft binnen om te componeren.