Kluster5 repeteert, en mij valt iets op. Er gebeurt iets dat ik niet kan doorgronden. Het wordt even stil, de musici kijken elkaar aan en spelen hun eerste noot precies gelijk. De ingewikkelde timing verderop in het stuk gaat ook feilloos. Hoe dóen ze dit? Wordt er stiekem in morse naar elkaar geknipperd? Telt iemand telepatisch af? Deze raadselachtige synchroniciteit heb ik onderzocht tijdens gesprekken met de musici. En die heb ik vastgelegd in een fotoserie.

Tekst en beeld door Suzanne Jansen

"In het moment voordat we gaan spelen, is vooral veel concentratie. Het is een split-second  waarin je samen ademt, en dan begin je. De inzet van die eerste noot is ook afhankelijk van de instrumenten. Als Tim de toetsen van de vleugel induwt, is er direct een klank. De strijkstok van de viool moet even op gang komen voordat je iets hoort, net als de lucht die door de saxofoon gaat. Op dat verschil moet je inspelen."

"Als componisten speciaal voor ons een muziekstuk schrijven, vertalen we de partituur zoals de componist dat bedoeld heeft. Vervolgens maken we ons het stuk eigen. Daarbij gaan we soms in tegen de instructie van de componist. Dan ontdekken we tijdens repetities een ander tempo of een variatie in dynamiek. Door dat te doen ontdekken we ons geluid als ensemble. Een muziekstuk op papier is geen absoluut kunstwerk, en dus aan verandering onderhevig. Veel componisten vinden dat eigenlijk juist gaaf om te horen."

"Het echte plezier begint zodra iedereen z’n partij goed kent. Waar eerst alle aandacht naar de bladmuziek gaat, is er ineens ruimte om op elkaar te focussen. Je wordt geïnspireerd door elkaars energie, reageert op elkaar en daagt elkaar uit. De vaart die er dan inkomt, werkt heel bevrijdend."

"Andere bands of ensembles hebben een vaste bandleider. Bij ons werkt het anders. We hebben geen vaste leider of tactiek voor de timing, behalve dat we elkaar heel scherp in de gaten houden. Soms gaat het niet goed en stopt iedereen ineens met spelen, in afwachting van een cue. Dan spreken we toch maar even een gebaar af."

"Vorig jaar speelden we tijdens de NJO Muziekzomer een stuk van Louis Andriessen: Workers Union. Het was een muziek- en dansvoorstelling in een grote fabriekshal. De dansers dansten tussen ons, en wij stonden ver van elkaar af. Dat was wel spannend, want normaal gesproken staan we dicht op elkaar en kijken we aandachtig naar elkaars lichaamstaal en gebaren. Dat kwam gelukkig heel goed samen."

"Als iedereen scherp is, ontstaat er een energie waarin alles samenvalt.  Dat is een onderbuikgevoel, een drive, dat je niet meer wilt stoppen met spelen. Als we met z’n vijven in die flow zitten, stijgen we boven de muziek uit. Dat is te gek! Dat gevoel slaat tijdens concerten ook over op het publiek. Je hoeft niet na te denken, die energie straal je vanzelf uit."

"Op het conservatorium speelden we met twaalf muzikanten een stuk van Steve Martin voor het examen van saxofonist Daan. Er hing een heerlijke sfeer, en we besloten met een kleinere bezetting van vijf door te gaan als ensemble. We waren al bevriend, dan is het extra spannend om te ontdekken of het vervolgens muzikaal ook klikt. Nu zijn we goed op elkaar ingespeeld, zowel in de repetitieruimte als daarbuiten."

"Vlak voor een optreden hebben we elk ons eigen ritueel om in de flow te komen. Ikzelf (Martin, gitarist) vind het heerlijk om ergens op een bank te improviseren. Dan ben je alleen bezig met: dit klinkt mooi, dit is een fijn loopje. Dat geeft me positieve energie voor het concert. Ik vind het niet fijn om op het laatste moment dat moeilijke deel nog even oefenen, als het dan niet lukt ga ik niet lekker een podium op. Vlak voordat we opgaan nemen we een moment om elkaar te motiveren, en om de een of andere reden eten we veel bananen."

"Wij bestaan pas kort, maar het gaat ons al voor de wind. In de toekomst willen we meer concerten spelen, samenwerkingen aangaan en ons eigen repertoire verder opbouwen. Tijdens de NJO Muziekzomer gaan we met componist en pianist Martin Fondse werken aan lichte muziek en improvisaties. Dat is best spannend, want dat zijn we niet allemaal gewend. We begeven ons op nieuwe grond, die ons zal helpen om vrijer te worden op ons eigen instrument. Dan kunnen we eigen stukken gaan schrijven, en bestaande stukken bewerken voor de Kluster5-bezetting. Het wordt een bijzondere, muzikale zomer."

Ook benieuwd naar de vernieuwende muziek van Kluster5?  Bezoek de NJO Muziekzomer op 16, 18, 19 en 20 augustus. www.muziekzomer.nl

Nog twee weken en dan speelt Kluster5 de vier nieuwe composities die studenten van het Koninklijk Conservatorium hebben geschreven. Op dit moment zijn we hard bezig met het instuderen en repeteren hiervan en maken de componisten nog kleine aanpassingen om de uitvoering zo goed mogelijk te laten klinken. Het concert is op dinsdag 5 april om 20.00 uur in Theater Korzo te Den Haag.

Kluster5 ontwikkelt zich ook op andere vlakken. Zo maken we voor het klassieke muziekfestival Wonderfeel een voorstelling in samenwerking met choreografe Regina van Berkel. In 2015 maakten we al eerder een voorstelling met haar met muziek van Louis Andriessen en dansten studenten van verschillende Europese scholen een choreografie van Regina. Deze zomer komen er geen dansers aan te pas maar wordt Kluster5 zelf gechoreografeerd! Vorige week was er een eerste overleg over deze nieuwe voorstelling en bespraken we de muziekkeuze en de verschillende gedaantes die we zullen aannemen... De concerten staan gepland op vrijdag 22 juli om 13.00 uur en zaterdag 23 juli om 15.00 uur op het festivalterrein van Wonderfeel in 's-Gravenland.

Ook gaan we deze zomer een samenwerking aan met componist/pianist Martin Fondse. Met hem gaan we een andere richting uit: die van de lichtere muziek, en zullen we werken aan improvisatie. Wie weet maken we zelfs een begin met het schrijven van eigen werk. Na een week intensief repeteren maken we een kleine tour door Gelderland tijdens de NJO Muziekzomer 2016.

Vissenkommen en een hersenorgasme zijn waarschijnlijk niet de eerste dingen waar je aan denkt bij (klassieke) muziek. Maar inspiratie komt soms uit onverwachte hoek... Vier compositiestudenten van het Koninklijk Conservatorium schrijven onder leiding van Martijn Padding en Yannis Kyriakides nieuwe muziek, speciaal voor ons, Kluster5. Elke student heeft zo zijn eigen concept, gedachte of muzikaal uitgangspunt.
 
Yael Levy is degene die aan de slag is gegaan met vissenkommen. Het was voor haar nog een hele klus om de juiste kommen te vinden voor de gewenste toonhoogten. Jennifer is druk bezig geweest uit te zoeken hoe ze het beste op een vissenkom kan spelen en met welke stok ze het geblub van een vis het dichtst benadert. Ondertussen was Tim aan het stickeren in de vleugel...
 
Brisa Fumero Gonzalez nam als uitgangspunt de ‘kalimba’, een Afrikaanse duimpiano. Martin gebruikt voor dit stuk zijn akoestische gitaar en kruipt met die klank in het geluid van de kalimba. Hierover speelt Isa cadensachtige passages; de viool heeft duidelijk een solistische rol.
 
Maria Rostovtseva komt uit Letland en haar inspiratiebron was een Lets gedicht. Zij maakt een grafische partituur gebaseerd op het ritme van dit gedicht. Ze heeft voor dit stuk haar kamer opgeruimd: Jennifer en Daan gaan aan de haal met een wijnglas, een haak, hamers...
 
ASMR. Zo heet het stuk van Andrius Arutiunian. U kent de ASMR (autonomous sensory meridian respons) filmpjes misschien van YouTube;  geluiden waarbij de handelingen simultaan (fluisterend) worden voorgedragen (zoek maar op!). Het schijnt dat sommige mensen bij zo’n filmpje een hersenorgasme kunnen krijgen... Kluster5 doet het veilig en speelt in dit stuk niet van losse partijen maar van de partituur, om zo alle geluiden en klanken zeer precies op elkaar af te stemmen.
 
De nieuwe stukken worden uitgevoerd op dinsdagavond 5 april in Korzo (Den Haag) en maandagavond 9 mei in Het Nutshuis (Den Haag). De komende weken gaan we aan de slag met deze nieuwe stukken. We verdiepen ons in de onderwaterwereld en gaan op zoek naar een tintelend gevoel in ons achterhoofd...

Kluster5 is een jong, Haags ensemble. De ongewone bezetting van viool, saxofoon, slagwerk, gitaar en piano zorgt voor grote mogelijkheden in een breed scala aan muziekstijlen, van hedendaags klassiek tot crossover richting jazz. Door het spelen van nieuwe werken die speciaal voor het ensemble geschreven zijn, laat het kwintet een nog ongehoord, modern geluid horen.

Al tweemaal speelde Kluster5 tijdens de NJO Muziekzomer. In 2014 speelden zij in een bredere bezetting (met o.a. Mete Erker) het programma Low End Hifi met onder meer werken van Martin Fondse, dat ook enthousiast werd ontvangen in Splendor en in Het Paard van Troje tijdens Dag in de Branding. In 2015 speelde het ensemble in de indrukwekkende oude fabriekshal De Vasim in Nijmegen het programma Workers Union. In deze dansvoorstelling van choreografe Regina van Berkel speelden zij muziek van Louis Andriessen, die speciaal voor deze concerten met het ensemble samenwerkte.

In het voorjaar van 2016 staat voor Kluster5 een samenwerking met de compositieafdeling van het Koninklijk Conservatorium Den Haag onder leiding van Martijn Padding op het programma.