In 1994, na een studie filosofie in York en een paar rollen als actrice, komt Sunny Bergman bij de VPRO terecht. Ze maakt korte reportages voor Waskracht! en bijdragen voor compilatieprogramma's als Het Geluk van Nederland en De Toekomst, films waar dan al haar grote maatschappelijke betrokkenheid uit blijkt.
Sunny Bergman maakte naam als feministische documentairemaker, won nog meer bekendheid met haar anti-zwartepietactivisme, maar waar begon ze nu eigenlijk?
emancipatie
Want Zwart als roet was niet de eerste film waarin Bergman zich bezig hield met emancipatie en ongelijkheid. In 2005 maakt ze de documentaire Naar welke school gaat Idris? Haar oudste zoontje is drie en moet naar school. Maar waar gaat hij heen? Met deze film brengt Bergman het dilemma van de witte Amsterdamse ouders in beeld.
Een jaar later volgt De toekomst: hoezo integratie? waarin ze een ander omstreden onderwerp op de kaart zet: Marokkaanse en Turkse Nederlanders die zelf niet willen integreren. Ze spreekt jonge mannen die geen zin hebben om te mengen met anderen; het is toch genoeg als ze een baan hebben? Waarom mogen ze niet in hun eigen clubje blijven?
In 2019 volgde een nieuwe documentaire bij de VPRO: Man Made, over mannelijkheid. Wat is mannelijkheid nou eigenlijk en in welke stereotypen uit zich dat? En hoe lijden mannen onder deze ideeën? Ze spreekt studenten, zondagsvoetballers, transgenders en haar eigen man over het construct man.
hoezo integratie?
Wat is integratie eigenlijk? Is het genoeg om de taal te beheersen en je aan de wet te houden? Sunny Bergman volgt Salaheddine Benchikhi en Abdelhakim Chouaati, die pleiten voor een nieuwe segregatie, een herzuiling. Dat is tenminste lekker duidelijk, iedereen in z'n eigen hokje en met realistische verwachtingen. Toch?
seks
Seksualiteit is een terugkerend thema in het werk van Sunny. Zo reist ze de halve wereld rond voor haar serie Sunny Side of Sex, maar maakt ook een lange film (en boek): Sletvrees, waarin ze aantoont dat de seksuele revolutie niet voltooid is. Een vrouw die openlijk seksueel actief is wordt al snel een slet genoemd, terwijl mannen met soortgelijk gedrag stoer zijn.
In de documentaire neemt ze korte interviews op met alledaagse mensen over hun seksleven. Die gesprekken worden later nog een keer als miniserie geproduceerd: Tent & Seks. Het levert openhartige televisie op.
sletvrees
In deze documentaire onderzoekt Bergman waar het negatieve waardeoordeel over de vrouw als slet vandaan komt. Ze verkent het denken over vrouwelijke seksualiteit en hoe 'sletvrees' ons bewustzijn en ons seksleven binnendringt.
activisme
Bergman staat bekend om haar persoonlijke aanpak en egodocumentaires, maar dat is niet helemaal terecht. In de loop der jaren heeft Sunny Bergman een groot aantal documentaires gemaakt die niet met haar persoonlijk van doen hebben, zoals Het geluk van Nederland: Kent u armoede? en De toekomst: arm en rijk. In deze korte documentaire uit 2005 spreekt Bergman werkloze jongeren, medewerkers van de voedselbank en arbeidskrachten die werken voor minimumloon maar ingeruild worden voor de goedkopere Polen - tegenover het publiek van een benefietgala waar de mannen in pak lachend duizenden euro's doneren terwijl ze goede zaken doen met elkaar.
Het bekendste voorbeeld van Bergmans activistische werk is natuurlijk Zwart als roet, de spraakmakende documentaire over Zwarte Piet. Die film maakte veelal onuitgesproken racisme hoorbaar, en onzichtbaar racisme zichtbaar. In een opzienbarende scène filmt Bergman drie identiek geklede mannen (wit, licht getint en donker) die op klaarlichte dag in het Vondelpark een fietsslot forceert. Waar de witte jongen wordt geholpen (het zal wel de fiets van zijn vrouw zijn), komt bij de andere twee de politie erop af. De zwarte jongen vertelt dat hij oude vrouwtjes expres groet op straat, zodat ze weten dat hij niets duisters van plan is.
Ook in Wit is ook een kleur zien we een activistische Sunny terug. Ze neemt het zelfbeeld van witte mensen onder de loep en vraagt zich af waarom veel blanken boos of verontwaardigd worden als het debat over racisme wordt gevoerd.
Met Wit is ook een kleur roept Sunny mensen op om niet te oordelen, maar eerst naar jezelf te kijken. Zo worden problemen van 'de multiculturele samenleving' volgens haar bijvoorbeeld buiten de hogeropgeleide witte groep gelegd: ' Immigranten zijn het probleem, want die hebben moeite met integratie! En lager opgeleide PVV-stemmers, die zijn het probleem! Want die hebben racistische denkbeelden!' Opnieuw werpt ze daarnaast een blik op zichzelf. Wit is ook een kleur werd in 2016 uitgezonden.
Is Zwarte Piet een beledigend stereotype waar we van af moeten of een onschuldige traditie waar we aan mogen vasthouden? Een uiterst gevoelige kwestie die heeft geleid tot polarisatie van voor- en tegenstanders. Bergman gaat op zoek naar de achtergronden bij de hoogoplopende emoties en plaatst die in breder perspectief. Zijn we minder ‘kleurenblind’ dan we zelf denken?
persoonlijke maker
Sunny Bergman vertrekt vaak vanuit haar eigen beleving. Zo maakte ze Yesterday's Future over toekomstdromen door haar studiegenoten na vijf jaar op te zoeken en te kijken wat ze nu doen, maar gaat ze ook bij haar ouders langs om te praten over het thema echtscheiding tijdens de thema-avond Verbroken verbinding.
In 2002 woonde ze een paar maanden met vriend en kind in een idyllische woongemeenschap om te ervaren hoe dat is, en een paar jaar later gaat ze op onderzoek uit met de vraag: wat doe je met je placenta? Het schijnt heel gezond te zijn om 'm op te eten, roergebakken met gember, knoflook en een beetje sojasaus - maar je kunt 'm ook in laten vriezen, voor later gebruik. En wat blijkt? Het bloed in de navelstreng bevat stamcellen die je later kunt gebruiken voor plastische chirurgie.
Op 34-jarige leeftijd is Sunny bang om binnenkort niet meer aantrekkelijk te zijn, terwijl ze tegelijkertijd boos is dat vrouwen voortdurend op hun uiterlijk beoordeeld worden. Deze innerlijke tegenstrijdigheid is de drijfveer voor een filmische zoektocht door een wereld waar vrouwen na hun 35ste niet langer houdbaar zijn. De cosmetische industrie vaart er wel bij en laat niet na Bergman en andere vrouwen te wijzen op hun tekortkomingen.
het persoonlijke is politiek
In 2007 werd Sunny in één klap een bekendheid: haar documentaire Beperkt Houdbaar kwam op tv. Daarin fileert ze het schoonheidsideaal (zijn vrouwen na hun 35ste niet meer mooi?), maar legt ook zichzelf onder een vergrootglas (waarom is het zo belangrijk mooi te zijn?). De documentaire heeft een enorme impact, iedereen heeft ineens een mening over Bergman. Dat is zo heftig, dat ze een burn-out krijgt. Intussen worden haar kinderen gediagnosticeerd met ADHD.
Vreemd, denkt Bergman, in andere landen hebben ze veel minder last van dat soort psychische ziektes. Het vormt de inspiratie voor haar nieuwe drieluik, Sunny Side of Spirit, dat in 2015 op tv komt. In deze serie reist Bergman naar Ghana, Taiwan en Brazilië om erachter te komen wat het verband is tussen spiritualiteit en geestelijke gezondheid, en hoe ze dat in andere landen aanpakken. Weer zo'n documentaire waarbij een persoonlijke kwestie als aanleiding dient om verschillende samenlevingen onder de loep te leggen.
tijdlijn
2019
Man Made
2016
Wit is ook een kleur
2015
Sunny Side of Spirit
2014
Zwart als roet
Tent & seks
2013
Sletvrees
2011
Sunny Side of Sex: Cuba, India, China, Oeganda
Vette honger: Fairy Trade
2007
Beperkt houdbaar
2006
De toekomst: hoezo integratie?
Kent u armoede?
2005
Naar welke school moet Idris?
De toekomst: Arm en rijk
2003
Het geluk van Nederland: Mama, wat doe ik met mijn oercellen?
2002
Waskracht!: woongemeenschap Matevenero
2000
Verbinding verbroken: geen trauma
1999
Yesterday's Future
Waskracht!: Breatharianism
Waskracht!: McDonalds