Joris Luyendijk (1971) wil geen journalist genoemd worden, 'noem me liever praatjesmaker'. Feit is wel dat hij met zijn antropologische visie de Nederlandse journalistiek een aantal keer flink op zijn kop heeft gezet. Van zomer 2011 tot herfst 2013 was Luyendijk werkzaam bij de Britse krant The Guardian, waarvoor hij verslag deed van de financiële wereld in Londen. Lees, luister en kijk hier terug wat Luyendijk voor de VPRO heeft gedaan.

het brein van de bankier

Wat weten we nou eigenlijk van de financiële wereld? Die vraag stelde Luyendijk toen hij begon aan zijn avontuur in The City, het bankendistrict van Londen. Onlangs verscheen daarover zijn boek Dit kan niet waar zijn. Jarenlang sprak hij honderden anonieme betrokkenen en maakte hiervan een bundeling columns. Een eye-opener voor iedereen die zich weleens heeft afgevraagd wat de mannen in pakken in die hoge wolkenkrabbers de hele dag doen. In het voorwoord vat Luyendijk zijn bevindingen in een kernachtig beeld samen: 'Je zit rustig in een vliegtuig als er plots een steekvlam uit de vleugel komt. Je wurmt je langs allerlei mensen naar de cockpit, trekt de deur open en daar zit... niemand.'

In VPRO Boeken, Tegenlicht: Bankgeheimen en Nooit Meer Slapen duidt Luyendijk zijn bevindingen over de financiële wereld. Kijk en luister die uitzendingen hieronder terug.

Wat zijn de eerste reacties op het boek? De VPRO-Gids vroeg vier prominente Nederlanders met kennis van of betrokkenheid bij de financiële wereld. Zo zegt theatermaker George van Houts, bedenker van het toneelstuk De Verleiders: 'Luyendijk beschrijft hoe doodgewone mensen veranderen in monsters die klanten een poot proberen uit te draaien.' Lees via de link hieronder de andere reacties.

verliezers

Voor het radioprogramma De Avonden sprak journalist Botte Jellema twee uur lang met Luyendijk over zijn wonen en werken in Londen. In een openhartig interview vertelde Luyendijk over zijn fascinatie voor de bancaire wereld en de noodzaak om deze wereld te doorgronden. 

Daarnaast werkte Luyendijk in 2013 mee aan een uitzending van Tegenlicht: Het brein van de bankier. Vijf jaar na het uitbreken van de financiële crisis maakt hij samen met een psycholoog en ervaringsdeskundigen de balans op. Hij komt tot enkele schokkende conclusies: 'Als ik een ding heb geleerd van de afgelopen jaren dan is het dat dit systeem eigenlijk alleen maar verliezers heeft.'

Wie meer wil weten over Luyendijks nieuwe boek kan kijken naar Tegenlicht: Bankgeheimen, daar vertelt Luyendijk over zijn bevindingen. Zondag 1 maart, 21.05 op NPO 2. 

Beeldvorming uit het Midden-Oosten

De echte doorbraak voor Luyendijk kwam in 2006, met zijn boek Het zijn net mensen. Hierin levert hij op geraffineerde wijze kritiek op de manier waarop journalisten over het Midden-Oosten berichtten. Hij beschrijft hoe de beeldvorming van de media en de werkelijkheid steeds verder uit elkaar dreven en hoe maakbaar het nieuws in het Midden-Oosten is. Dit leverde hem veel kritiek op van collega-journalisten. Ze verweten hem onder andere naïviteit en waarheidsrelativisme. Enkele van deze kritieken zijn verzameld in de bundel Het maakbare nieuws. In de eerste zin van de inleiding staat: 'Het is jammer dat hij aan zijn correspondentschap begon voordat hij journalist was.’

Voor Tegenlicht duidt Luyendijk zijn verhaal, ondersteund met voorbeelden. Hij vertelt over zijn correspondentschap in het Palestijnse deel van Israël en hoe lastig objectiviteit is in oorlogssituaties. Invalshoeken worden volgens hem niet bepaald door de correspondenten ter plaatse, maar door de grote nieuwsredacties in Nederland. 'En deze keuzes zijn nooit neutraal.'

Het Binnenhof ontmanteld

Vier jaar na het uitbrengen van Het zijn net mensen wordt Luyendijk gevraagd om een maand mee te lopen op het Binnenhof. Hierover schrijft hij Je hebt het niet van mij maar... over de dagelijkse politieke beslommeringen in Den Haag. Op antropologische wijze ontleedt hij het web van politici, voorlichters, lobbyisten en journalisten. Hij brengt verslag uit van de beklemmende maar fascinerende wereld die ons land bestuurt.

In Brands met Boeken spreekt Luyendijk met Wim Brands over het beeld dat de kijker vanuit Den Haag voorgeschoteld krijgt en de toneelstukjes die steeds meer op een soap beginnen te lijken. 

Biografie

Joris Luyendijk (1971) studeerde onder meer politicologie aan de Universiteit van Amsterdam en Arabische en religieuze antropologie in Caïro. Over zijn ervaringen in Egypte schreef hij in 1995 het boek Een goede man slaat soms zijn vrouw. Vanaf 1999 werkte hij jarenlang als correspondent in het Midden-Oosten voor de NOS en De Volkskrant.

Voor de VPRO werkte Luyendijk mee aan verschillende afleveringen van Tegenlicht en was hij in 2006 en 2007 presentator van Zomergasten. Sindsdien schrijft hij boeken en werkt hij voor The Guardian waarvoor hij verslag doet van de financiële wereld in Londen. Daarover verscheen recent zijn boek Dit kan niet waar zijn.