Het Spoor Terug
66 jaar Vrijzinnig, 6 en slot: Naar B naar A
In de serie over de geschiedenis van de VPRO vandaag het 6de en laatste deel , over de periode 1982-1992.
De eerste vijf delen van de oorspronkelijke serie "60 Jaar Vrijzinnig" serie zijn uitgezonden in 1986. In oktober en november 1992 zijn deze afleveringen ingekort uitgezonden in OVT.
Toenmalig televisie-directeur Kleijwegt en programmamaker Wim de Bie belichten de campagne rond de B-status in 1982.
Programmamaker Van den Boogaard beschrijft de bloeiperiode die de VPRO-radio met het programma 'Het Gebouw' doormaakte, na het verkrijgen van zendtijduitbreiding in 1984. Directeur televisie Kiers en van den Boogaard belichten de politieke en maatschappelijke betrokkenheid van de VPRO in de jaren tachtig. Kleijwegt en de Bie geven hun mening over het nut van de campagne voor de A-status. Kleijwegt: "Groter worden is per definitie verlies van kwaliteit".
Geïllustreerd met HA-fragmenten en fragmenten uit het VPRO-archief waarin een reclamespotje voor de B-campagne van de cabaretiers Koot en Bie en Wim Kan. Tevens fragmenten van 'Het Gebouw' met de rubriek 'Persagentschap' van Hans Dorrestijn en een luchtalarm als protest tegen de plaatsing van de kruisraketten in 1985.
Inleidende teksten:
tekst 1
In de jaren '70 lijkt Nederland te klein te worden voor de programmamakers van de VPRO. Ze beginnen uit te zwerven over de hele wereld en zorgen voor vaak opzienbarende produkten. Op de televisie zijn indrukwekkende documentaires te bewonderen uit landen als Amerika, China en Libië. En in 1981 zit het halve land weer eens aan de radio gekluisterd om te luisteren naar de avonturen van twee koppels programmamakers, die proberen zonder geld en toch zo snel mogelijk rond de wereld te reizen. Het geslaagde experiment wordt gevolgd door vele andere buitenlandse projekten.
De kwaliteit lijkt onomstreden, want er gaat bijna geen jaar voorbij of de Nipkov-schijf of de Zilveren Reissmicrofoon wordt aan een VPRO-programma toegewezen.
Ondanks al die voorspoed en bloei dreigt met name de televisie in de knel te komen. Doordat Veronica snel doorstoot naar de A-status, zou de VPRO de kans kunnen lopen om de vaste televisie-avond te verliezen. Om dat te voorkomen is er volgens televisie-directeur Arie Kleijwegt maar één oplossing: de VPRO moet groeien en B-omroep worden.
Tekst 2
Twee maanden na de uitzending: 'Een kleintje van Kooten en de Bie", ontvangt het Bestuur van de vpro een brief van de minister van CRM, Hans de Boer, met de vraag of de VPRO commentaar wenst te geven op haar handelswijze, aangezien zij de Omroepwet op grove wijze heeft overtreden. Als de VPRO toegeeft dat zij in overtreding was, antwoordt de minister met een oficiele berisping. Intussen heeft Wim Kan de wens geuit voor het goede doel te willen optreden samen met Koot en Bie. Zijn wens gaat in vervulling want op 26 september zien we het duo staan voor het gebouw van CRM. Zij willen nu zelf maar eens gaan informeren op het departement wat er wel en wat er niet mag op de buis als je reclame wilt maken voor een omroep. Om dat te weten te komen hebben zij een gesprek aangevraagd met een ambtenaar van CRM, de heer van Puthoven.
tekst 3
Op l oktober 1984 krijgt de VPRO eindelijk de zendtijd, die bij een B-omroep past. Vooral voor de radio breken er gouden
tijden aan. Tot op dat moment had de VPRO slechts 12 uur radio-zendtijd per week en dat worden er nu plotseling 38 per
week. Programmamaker Ronald van den Boogaard over het verschil tussen de C- en de B-tijd:
tekst 4
Na enige jaren wordt de zogenaamde 'kleuring' van de radiozenders steeds dwingender. De andere omroepen proberen de VPRO te dwingen om op Radio 1 - de actualiteitenzender - ook aan snelle, actuele berichtgeving te gaan doen. Maar de VPRO weigert het 'Radio 1-contract' te ondertekenen en blijft de eerste jaren op zijn eigenwijze manier programma's maken.
tekst 5
Het merkwaardige is, dat - terwijl de actie voor het behalen van de B-status uitsluitend bedoeld was om de televisie-avond te redden - juist die televisie moeilijke jaren tegemoet gaat, Arie Kleijwegt neemt afscheid als directeur en een van de belangrijkste programmamakers, Roelof Kiers, neemt zijn positie over.
Tegenover hen die voorspellen dat de VPRO door de uitbreiding van de zendtijd aan kwaliteit zal inleveren, zegt Kiers dat hij verwacht dat er bij de VPRO bijna automatisch een 'samenballing van kwaliteit' zal optreden omdat de goede programma-makers van andere omroepen daar toch weglopen omdat ze geen zin hebben om 'pulp' te maken.
tekst 6
Ondanks de moeilijke jaren blijft de televisie-afdeling streven naar kwaliteit én veel aandacht besteden aan mensen die zich afwijkend gedragen. Niet dat er nog iemand in Nederland van wakker ligt. De tijd van het provoceren en shockeren is voorbij. En ook het politieke engagement wordt door sommigen gemist.
tekst 7
Ook bij de radio lopen niet dagelijks meer actievoerders over de vloer. De allereerste maanden van Het Gebouw worden er nog twee verslaggevers vrijgemaakt voor het volgen van het actiewezen, maar dat duurt niet lang. De tijden dat er nog een wekelijks programma tégen kernenergie was, behoren definitief tot het roerige verleden.
tekst 8
Slechts 8 jaar nadat de VPRO de B-status heeft bereikt, besluit de vereniging om een campagne te starten om A-omroep te worden. Deze keer wordt er geen vaste televisie-avond bedreigd, maar gaat het meer om invloed en macht bij besprekingen over de nieuwe zender-indelingen. Opnieuw toont de VPRO zich bang om met z'n uitzendingen naar de 'gure uren' te worden verdreven. En omdat de omroep zich intussen meer dan ooit afficheert als de kwaliteits-omroep, luidt de logan waarmee de A-status wordt binnengehaald: 'Stop de verloedering, stem VPRO!'
Oud-televisiedirecteur (en actief radio-presentator) Arie Kleijwegt heeft het gevoel dat de VPRO met die nieuwe stap zichzelf heeft verloochend. Want én A-omroep én kwaliteitsprogramma's brengen, dat kan niet.
tekst 9
Een sombere conclusie na 66 jaren: de VPRO niet langer als de luis in de pels van het systeem waar ze eigenlijk tegen was,
maar nu zelf een echte zuil, die het systeem helpt dragen. De toekomst zal leren of de angst van Kleijwegt waarheid wordt.
Voorlopig blijft de VPRO toch de enige omroep waar ruimte is voor het experiment, ook als de kijk- en luister- cijfers laag
zijn. En wie het engagement mist mag hoop putten uit de aankondiging van Wim de Bie, de man die zich al meer heeft laten kennen als het geweten van de natie en af en toe als een dominee tekeer gaat in Keek op de Week. Niet zoals die ouderwetse, alles begrijpende, zachtzinnige vrijzinnig protestantse dominees, maar als een echte boeteprediker, die ten strijde trekt tegen
de dwalingen van de tijd. Volgens Wim de Bie zijn het tijden om weer eens hardop en recht voor z'n raap je mening te zeggen. En dat kan na 66 jaar nog altijd bij.... de VPRO.