Het Spoor Terug
De Dorpsfabriek 6: Textielfabriek De Ploeg in Bergeijk
Aflevering 6 van de achtdelige serie De Dorpsfabriek, over fabrieken en de invloed die ze hebben op hun omgeving: de geschiedenis van de weverij 'De Ploeg' in Bergeijk.
Interviews over het ontstaan van de weverij, de bloei van het bedrijf in de jaren '50, de originele ontwerpen, de nieuwbouw van de fabriek ontworpen door architect Gerrit Rietveld en gesitueerd in een park ontworpen door tuinarchitecte Mien Ruys en de neergang van de weverij:
- Frans van Puijenbroek, historicus;
- Gelderen, Willem van, architect;
- Nico Daalder, ontwerper bij Ploeg geweest;
- Dick van Lonkhuizen, werkte op commerciële afdeling;
- Peter Morrees, werknemer Ploeg.
Beschrijving
Het bedrijf kwam voort uit de 'Van Galenstichting', een herstellingsoord voor vegetariërs in Bergeyk. Het pension liep niet goed, de inboedel moest verkocht worden, het was te afgelegen en het comfort liet te wensen over. Zodoende bezonnen de beheerders zich op andere exploitatiemogelijkheden. In het Koetshuis achter de 'Van Galenstichting' werd een klein handweverijtje opgezet. Piet Blijenburg, coöperant van 'De Ploeg' en directeur, reisde stad en land af om producten die in eigen weverij en in
andere bedrijven gemaakt werden, aan de man te brengen. Aanvankelijk vooral huishoudtextiel, later ook gordijn - en meubelstoffen.
In de oorlog kwam door grondstoffengebrek de productie geheel stil te liggen. Daarom werd 'Het Spectrum' opgericht, een fabriek in kleine houten meubelen en gebruiksvoorwerpen. Bruynzeel leverde kleine restjes hout, waarvan kapstokken, houten stoeltjes, ledikanten, kinderstoelen en vele
kunstnijvere voorwerpen gemaakt konden worden. Eén van de ontwerpers was Willem van Gelderen, een architect die behoorde tot de Groep 'De Opbouw'. Na de oorlog begon 'De Ploeg' aanvankelijk te weven in een diamantenslijperij op de Zwanenburgwal te Amsterdam. Al gauw verhuisde de weverij weer naar Bergeyk, om aan de grote vraag naar stoffen te kunnen voldoen. Onder invloed van de organisatie 'Goed Wonen' kwamen er
steeds meer winkels die zich toelegden op binnenhuisarchitectuur en kunstnijverheid, waar De Ploegstoffen altijd aanwezig waren en door hun kwaliteit en originaliteit de aandacht trokken.
Nico Daalder is bijna veertig jaar huisontwerper geweest van 'De Ploeg'. Maar hij moet erkennen dat van de oorspronkelijke idealen, stoffen te weven die voor iedere arbeider betaalbaar zouden zijn, zodat hij naar eigen smaak, maar vooral licht en luchtig, zijn huis kon inrichten, nooit echt is gerealiseerd.
In 1955 komt er een einde aan de coöperatie en wordt het bedrijf omgezet in een NV. De aandelen vallen ten deel aan de 'Stichting Werkgemeenschap Bergeyk', die met de dividenden allerlei bijzondere evenementen organiseert zoals: symposia over architectuur. In de jaren vijftig wordt ook gestart met de nieuwbouw van de fabriek, ontworpen door architect Rietveld, en gesitueerd in een groot park, ontworpen door tuinarchitect Mien Ruys dat voor iedereen toegankelijk is. In de zeventiger jaren gaat het minder goed met de Ploeg door de oliecrisis, het bedrijf moet inkrimpen van ruim 300 naar 130 werknemers. De legendarische directeur Piet Blijenburg, die in 1968 is overleden, wordt door vele directeuren opgevolgd. Het valt 'De Ploeg' moeilijk het imago en niveau van weleer te behouden, men doet te weinig aan naamsbekendheid in het buitenland zeggen voormalige werknemers. Dick van Lonkhuyzen vindt dat het specifieke Ploegse verloren is gegaan. Een arbeider in de fabriek vindt dat 'De Ploeg' de winstdeling gelijkelijk over de werkenden zou moeten verdelen, zoals destijds bij de start ieder een hetzelfde zakgeld uit de gemeenschappelijke pot kreeg.
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief