Het Spoor Terug
Jeugd en muziek tijdens de oorlog
Vijf zestigplussers over het amusement tijdens de Tweede Wereldoorlog. De nadruk ligt vooral op de jazz-muziek en het uitgaansleven in Den Haag.
Beschrijving
0'00" Muziek ('Waar de blanke top der duinen' gezongen door de Nationale Jeugdstorm; zie HA 15866). Inleiding presentator: "Tijdens de oorlog bereikte het ledental van de Nationale Jeugdstorm een hoogtepunt, ruim 12.000 jongens en meisjes. Maar verreweg het grootste deel van de jeugd was anti-Duits en anti-NSB. In dit programma komen vijf mensen aan het woord over hun jeugd tijdens de bezetting. Ondanks de aanhoudende nationaalsocialistische propaganda maakte "den geest van de nieuw tijd" op hen geen indruk, integendeel. Muziek.
na 2'07" Pres.: Arnold Haaxman was 19 jaar toen de oorlog uitbrak en net van de HBS. Hij woonde in Den Haag en werkte bij het Rijksinkoopbureau. Haaxman vertelt hoe hij zich in het begin van de oorlog onbekommerd kon bezighouden met de jazzmuziek. ("In 1942 ben ik ondergedoken wegens de arbeidsdienst"). Vertelt hoe hij zich als vrouw verkleedde als hij de straat opging. Vertelt over een aantal ontmoetingen met jazzmusici (Peter Schilperoort; de Ramblers) die in die tijd optraden.
na 5'55" Muziekfragment ('In the mood' door de Ramblers). Volgens Haaxman waren de eerste oorlogsjaren rustig. Vertelt over de gelegenheid de 'Gallery', waar hij veel kwam. ("Wij jongeren zagen geen gevaar").
na 7'54" Historisch fragment (Propaganda voor de arbeidsdienst; zie HA 16327).
na 9'08" Haaxman vertelt waarom hij weigerde om in Duitsland te werken ("In het begin waren we niet zo anti-Duits, maar later werden het rotzakken dus moffen"). Vertelt iets over het uitgaansleven in die tijd en zijn vriendschap met de jazzmuzikant Peter Schilperoort ("Je leeftijdsgenoten kende je allemaal en die vertrouwde je").
na 14'27" Haaxman vertelt over zijn voorliefde voor de jazz-muziek. Noemt een aantal namen uit die tijd. Presentator: "In 1940 was Han de Jong 10 jaar. Hij woonde bij zijn ouders in Zaandam en werkte in de Verkade koekfabriek. ’s Avonds speelde hij trompet bij de harmonie. Hij raakte gefascineerd door de jazzmuziek en ging spelen in het orkest van de Zaanse voetbalclub, ZFC. Dat was in 1942, toen door het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten regels werden gesteld voor het spelen van dans en amusementsmuziek. Han de Jong lapte deze voorschriften aan zijn laars.
na 16'47" Han de Jong vertelt over zijn liefde voor de jazzmuziek ("Het was de muziek van de jeugd") Volgens hem wisten de muzikanten pas in 1944 dat het ZFC-dansorkest was aangemeld bij de Kultuurkamer.
na 20'10" Muziekfragment. Presentator met tussentekst. Historisch fragment van Prof. Goedewaagen (secretaris generaal van het Departement voor Volksvoorlichting en Kunsten) waarin hij waarschuwt tegen de verderfelijke invloed van de moderne muziek (datum 28-03-1942; zie HA 16244).
na 22'37" De Jong vertelt aan welke restricties ze zich moesten houden in het orkest ("Amerikaanse muziek mocht niet.") De Jong vertelt enkele anekdotes over de optredens waarbij controleurs van de Kultuurkamer aanwezig waren.
na 26'08" De Jong antwoordt dat de muziek heel veel voor hem betekende tijdens de oorlog ("Prettige herinneringen"). Presentator: "Voor Ad en Willie Boer in Den Haag was de oorlog niet de donkerste tijd uit hun leven. Ad Boer zat op de Hotelschool en besteedde al zijn vrije tijd aan muziek. In 1943 werd hij opgepakt en moest in Duitsland gaan werken. Willie Boer, zijn latere vrouw, werkte bij de PTT.
na 27'42" Willie Boer vertelt hoe ze haar man in 1941 leerde kennen in de 'Gallery' ("Hij was een swingnozem"). Ad Boer vertelt zijn herinneringen aan die tijd, toen hij bezeten was van de swingmuziek. Volgens beiden veranderde er weinig in de uitgaanswereld in het begin van de oorlog.
na 30'05" Ad Boer zegt dat de 'Gallery' onder de leiding van Lou van Rees nog lang doordraaide zonder zich te storen aan de regels. Verhaalt over een inval door de Duitsers. ("Al het publiek zat op het dak") en over vechtpartijen met WA ("Toen moest de club dicht").
na 34'24" Presentator: "Hoe langer de oorlog duurde, hoe moeilijker het werd om uit te gaan. In 1943 werd het verboden om 's avonds na zonsondergang op straat te komen." Ad en Willie Boer vertellen over de huisfeestjes die toen als alternatief georganiseerd werden.
na 36'45" Willie Boer en Ad Boer vertellen over hun liefde voor de jazzmuziek. (Historisch fragment Toespraak WA-woordvoerder op 11-05-1941; zie HA 16229). Presentator: "Dat de WA-mannen zich niet beperkten tot gepraat, ondervond Koos van Peer. Hij woonde in de Haagse Schilderswijk en zat op de ambachtsschool. In 1943, hij was toen zestien jaar ging hij op stap. Hij kreeg tijdens de film in de Cineac woorden met een WA-man.
na 38'44" Presentator leest rapport van de WA-man voor over dit incident ("De persoon is verwijderd").
na 40'15" Koos van Peer geeft zijn versie van het incident ("We gingen er niet heen om herrie te schoppen"). Volgens hem waren er geregeld moeilijkheden in de theaters.
na 43'58" Van Peer vertelt over de sfeer op school in die tijd. Verhaalt over de knokpartijen met NSB-jongeren ("De overmoed van de jeugd").
na 46'55" Van Peer zegt dat er in die tijd een grote verbondenheid was onder de bevolking ("Dat uitte zich ook in het knokken").
na 48'51" Muziekfragment. Presentator met tussentekst. Haaxman zegt dat hij na veertig jaar terugkijkt op de oorlog als 'toch geen onaardige tijd' ("De rotte dingen vergeet je").
na 50'56" Muziekfragment. Afkondiging presentator.
Deze aflevering is herhaald op 26-3-1991 als deel 2 van de zesdelige serie 'Die Jeugd van tegenwoordig' in het Spoor Terug.