Het Spoor Terug
De afrekening 3: interneringskampen
Derde deel van een serie van elf documentaires over de afrekening met vermeende en daadwerkelijke collaborateurs na de Tweede Wereldoorlog.
Centraal staan de mishandelingen en slechte verzorging in de interneringskampen en de verjaging van generaal Kruls uit het vrouwenkamp Krententuin in Deventer. Aan het woord komen gevangenen, bewakers, 'moffenmeiden' en W. Jonasse, de commandant van het interneringskamp Levantkade in Amsterdam.
Beschrijving:
Een paar maanden na de bevrijding zitten 120.000 landverraders of mensen die daarvoor werden aangezien, in provisorische interneringskampen opgesloten.
Zij wachten hun berechting af. De stemming is grimmig in Nederland, ook al omdat Wilhelmina vanuit London telkens gezegd had dat er na de oorlog geen plaats meer zou zijn voor landverraders .
Intussen wachten de gevangenen onder vaak erbarmelijk omstandigheden tot de volks tribunalen en bijzondere gerechtshoven aan het werk gaan. Dat gebeurt pas in december 1945.
Interviews met:
Gevangenen:
- Karel, die twee jaar op de Levantkade vastzit. Hij is bijna zeventien als hij wordt opgepakt.
- Maria, die in het zuiden van Nederland in een oud internaat is opgesloten.
- Ko de Bok, die in De Krententuin in Hoorn is geïnterneerd en meemaakt hoe majoor Kruls van het Militair Gezag op inspectie komt.
- Guusje de Vries, die als een van de eersten berecht wordt en heel zwaar wordt gestraft.
Bewakers:
- Jaap Brons, over de wantoestanden op De Levantkade vlak na de bevrijding.
- W. Jonasse, die later commandant van hetzelfde kamp wordt en de aanvang van de bijzondere rechtspleging meemaakt.
Gevangene:
Cor Martens is een ex-SSer die in de Harskamp terechtkomt, een speciaal SS-kamp.
0'00" Aankondiging door omroeper van dienst Cor Galis. Programmatune. Inleiding door presentator.
na 4'18" Interviewer spreekt met Karel, die uit een familie van NSB-ers komt en in 1945 zeventien jaar oud was. Hij spreekt over de mishandeling tijdens de tocht op een open wagen naar het interneringskamp Levantkade in Amsterdam. Karel vertelt verder over de situatie in het kamp. Ze woonden in aparte barakken voor mannen en vrouwen. Hij vertelt over de mishandeling en treiterij van de vrouwen door de bewakers. Bewakers deden vliegen in het extra portie eten na de Japanse capitulatie.
na 9'47" Bewaker Jaap vertelt over het urineren in het voedsel en de mishandeling van gevangenen. Vooral mensen die Joden hadden verraden moesten het ontgelden. Zieke mensen kregen geen doktershulp. Jaap keek naar doodbloedende mensen zonder een helpende hand te bieden.
na 14'31" Karel gaat na een vraag van int. dieper in op de mishandelingen, het gebrek aan medische zorg en de extra harde aanpak van bekende mensen. Controle op de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) bestond niet.
na 18'31" Geluidsfragment uit programma van Radio Oranje tijdens bevrijding van het zuiden van Nederland: de omroeper meldt dat de uitwassen van bijltjesdag meevallen.
na 19'38" Maria zat vanaf september 1944 in elf verschillende gevangenissen. Ze werd hard gestraft omdat ze naar een voetbalwedstrijd van bewakers keek. Een actrice leest een passage voor uit het dagboek van Maria over haar verblijf op 'Duivelseiland' in Zeeland. Maria zegt op vraag int. dat vooral jongens en mannen streng werden bestraft. De andere gevangenen moesten toekijken als ze met stokken op de scheenbenen werden geslagen.
na 24'33" Muziek.
na 26'28" Pres. met tekst over het lange uitblijven van de bijzondere rechtspleging.
na 27'55" Gevangene Ko de Bok vertelt aan int. over het bezoek van generaal Kruls aan het kamp de Krententuin in Deventer. De vrouwen leefden in dit kamp onder zulke erbarmelijke hygiënische omstandigheden dat ze de generaal met uitwerpselen bekogelden en hem zo de rode barak uitjoegen.
na 31'46" SS-er Cor Martens spreekt verbitterd over de behandeling van de SS-ers in kamp de Harskamp bij Vught. De behandeling door de Canadezen was goed, na de overname van de kampleiding door de Nederlanders verslechterde de situatie snel. Volgens Martens werden er mensen zonder reden doodgeschoten. Hij vertelt over een mislukt, want uitgelekt, plan om in opstand te komen.
na 38'13" Muziek.
na 39'16" Commandant W. Jonasse van het interneringskamp Levantkade spreekt over de tegenwerking van (vooral communistische) haviken om de leefomstandigheden in het kamp te verbeteren. Een acteur leest een fragment uit een artikel in de communistische partijkrant De Waarheid voor waarvan de teneur is dat de gevangenen goed behandeld worden.
na 44'09" Guusje de Vries vertelt aan int. dat ze in de oorlog en Duitse soldaat als vriend had. Ze doet het relaas van haar terugkeer uit Duitsland in de herfst van 1945 en haar gevangenneming. Guusje vertelt over meisjes die met de bewakers naar bed gingen en daarna tijdelijk werden vrijgelaten.
na 48'31" Jonasse vertelt aan int. over de zware straffen die de eerste veroordeelden kregen en de relatief lichte straffen van latere veroordeelden. Dit leidde tot spanningen binnen de kampen.
na 51'03" Guusje de Vries vertelt over haar veroordeling en over de, volgens haar, zwakke gronden waarop het besluit werd genomen.
na 59'19" Afsluiting door presentator. Muziek.