Het Spoor Terug
Levenslang voor jatten
In de vijftiger en zestiger jaren is er in Nederland een grote groep mensen vanwege relatief onbeduidende vermogensdelicten in TBR-klinieken weggestopt. Over een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van het Nederlandse justitiebeleid.
In Nederland wordt TBR opgelegd aan mensen die een ernstig misdrijf hebben begaan. Wordt iemand voor een onschuldig vergrijp als diefstal ter beschikking van de regering gesteld, dan moet er wel iets meer aan de hand zijn. Dat is althans de heersende opvatting. Uit de praktijk blijkt echter dat sinds de instelling van de Psychopatenwet in 1928 globaal de helft van de in totaal 9200 TBR-gestelden voor vermogensdelicten of afwijkend sociaal gedrag in klinieken werden opgenomen. De laatste jaren weliswaar minder vaak dan vroeger, maar tot het midden van de jaren zeventig toch altijd nog op grote schaal.
Interview met o.a. advocate J.L. Bakker-Weesing.
Inleidende teksten
Tekst 1
In Nederland wordt tbr opgelegd aan mensen die op gruwelijke wijze hun schoonmoeder om het leven brengen, hun zuster verkrachten, of andere agressieve delicten plegen. Wordt iemand voor een onschuldig vergrijp als diefstal ter beschikking van de regering gesteld, dan moet er wel iets meer aan de hand zijn. Dat is althans de heersende opvatting. Uit de praktijk blijkt echter dat sinds de instelling van de Psychopatenwet in 1928 globaal de helft van de in totaal 9200 tbr-gestelden voor vermogensdelicten of afwijkend sociaal gedrag in klinieken werden opgenomen. De laatste jaren weliswaar minder vaak dan vroeger, maar tot het midden van de jaren zeventig toch altijd nog op grote schaal. Wat waren de achtergronden van dit beleid? En wat is er van deze delinquenten terechtgekomen? Interessante vragen, vooral omdat de wet oplegging van tbr aan vermogensdelinquenten nog steeds toestaat. Maar ook omdat de discussie rond dwangverpleging van drugsverslaafden nog altijd voortduurt. Een van de mensen die in de jaren '50 voor een onbetekenend vermogensdelict tbr kreeg opgelegd, is Tjakko Roman. Een pseudoniem. Want ook nu nog, zoveel jaren later, wil hij niet met naam en toenaam op de radio.
tekst 2.
Het is nu inmiddels alweer 23 jaar geleden dat Tjakko Roman TBR kreeg. Op z'n zeventiende was hij begonnen met het stelen van boeken. Tien jaar ging hem dat goed af maar toen werd hij gepakt. Bij zijn eerste vonnis al kreeg hij meteen een TBR aan z'n broek.
tekst 3.
De advocate op wie Tjakko Roman doelt is de Amsterdamse meester in de rechten en tevens voormalig VVD raadslid mevrouw Bakker-Weesing. Bij haar moest je niet aankomen met praatjes over dat het zo bar en boos was in TBR-klinieken, die mensen zaten daar immers niet voor niets en dat het vaak relatief kleine vermogensdelicten betrof dat wilde er bij haar ook niet in. De weinige krantenberichten die hier op wezen deed ze af met "onzin". In 1966 moest ze haar standpunt herzien.
tekst 4.
In juni 1975 had de AVRO een interview met Max K, de cliënt van mevrouw Bakker-Weesing. Max vertelt daarin over zijn verblijf in de isolatiecel.
Tekst 5
Max K. kwam vlot vrij, maar was zo beschadigd dat ie zichzelf het leven benam. Voor mevrouw Bakker-Weesing ligt de schuldvraag duidelijk. Ex-tbr-gestelde Tjakko Roman voelt zich onrechtvaardig behandeld door het Nederlandse justitiële apparaat. Doktor Hamers is klinisch psycholoog en als docent verbonden aan de vakgroep Opvoedkunde van de universiteit van Amsterdam. In zijn onlangs verschenen proefschrift 'Het kristallen paleis' geeft hij de resultaten weer van het grootste onderzoek ooit onder tbr-gestelden gehouden. Hamers is bovendien een man van de praktijk. Hij was in de jaren zestig werkzaam voor het zogeheten Selectie-instituut, het Pieter Baan Centrum te Utrecht. We vroegen hem of vermogensdelinquenten nog altijd tbr opgelegd krijgen.
Tekst 6.
In 1984 was het nog altijd vijf procent van de tbr-gestelden die vanwege een vermogensdelict, en uitsluitend en alleen wegens een vermogensdelict, in de tbr-kliniek terecht was gekomen. Recent is de herziene Psychopatenwet, die 'tbr voor vermogensdelicten' aan een limiet van vier jaar bindt, door beide kamers aanvaard.
Vreemd genoeg ziet dr. Hamers in deze limiet een gevaarlijke kant. TBR voor vermogensdelicten zou volgens hem opnieuw in zwang kunnen raken. Juist omdat de termijn voortaan aan een maximum geboden is. En omdat rechters zouden kunnen denken: TBR is niet langer een verkapte vorm van levenslang, maar duurt toch niet langer dan vier jaar.
tekst 7.
We vatten nog even samen. Tussen 1929 en 1984 werden 9200 mensen TBR gesteld. Globaal kreeg de helft van hen TBR vanwege een vermogensdelict. Hamers komt in zijn onderzoek tot de conclusie dat een derde van de door hem onderzochte gevallen uitsluitend en alleen vanwege een vermogensdelict TBR kreeg. Anderen kregen TBR voor een combinatie van vermogensdelicten en sociaal afwijkend gedrag. Zo schrokken de rechts van die tijd heel erg wanneer een homo ook nog iets pikte, zo iemand moest wel gestoord zijn. In Friesland bezochten we meneer B. Hij woont in een klein dorp en daarom noemen we z'n naam maar niet.
Meneer B zat 13 jaar van zijn leven in gevangenissen en TBR-klinieken.
tekst 8.
Volgens sommigen kwam de gedachte om vermogensdelinquenten in TBR-klinieken vast te zetten niet alleen voort uit de wens om die mooie nieuwe inrichtingen vol te krijgen maar zat er zelfs een progressieve gedachte achter. "Van gevangenisstraf is nog nooit iemand beter geworden dus misschien moeten we het maar eens met een behandeling in een TBR-kliniek proberen ".
Aan dr. Hamers vragen we wat nou eigenlijk het effect van deze behandeling op deze groep mensen was.
Tekst 9
Over effect gesproken: elf jaar TBR voor diefstal van een bedrag van 635 gulden bleef voor meneer B. ook niet zonder gevolgen.
tekst 10.
Tot zover het Spoor en 'levenslang voor jatten', een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van het Nederlandse justitiebeleid. En nu maar hopen dat de geschiedenis zich niet herhaalt door TBR-stelling van drugverslaafden en andere lastige elementen in de samenleving.