VPRO Wintergasten 2024

Econoom Noreena Hertz (Londen, 1967) laat onder meer fragmenten zien uit The Hunger Games, uit een speech van Donald Trump en The Zone of Interest, de nieuwe film van Jonathan Glaser die in februari uitkomt. Janine Abbring spreekt met Hertz over de wereldwijde eenzaamheidscrisis, populisme en het feminisme dat ze meekreeg van haar moeder, die overleed toen ze twintig was. 

Noreena Hertz is hoogleraar Economie aan het University College in Londen en schrijver van verschillende kritische boeken over globalisering die in 22 landen werden vertaald. In haar laatste boek De eenzame eeuw beschrijft ze de wereldwijde eenzaamheidscrisis, die door de pandemie alleen nog maar is versterkt. ‘Eenzaamheid is niet alleen een psychologische ervaring’, schrijft Hertz. ‘Het gaat ook over het gebrek aan verbinding op de werkvloer, gebrekkige contacten in de publieke ruimte en de onmacht van de burger ten opzichte van de politiek.’

Hertz groeide op in Londen als kind van Joodse immigranten. Ze studeerde filosofie en economie en ging als twintiger voor de Wereldbank naar Rusland, vlak na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Het was haar taak om te helpen bij het proces van privatiseren van staatsfabrieken. Daarna beschreef ze in haar proefschrift hoe de overgang naar een neoliberale markteconomie Rusland in de toekomst zou schaden. In de jaren negentig was ze als econoom betrokken bij vredesbesprekingen in het Midden-Oosten. Sindsdien werkt ze als strategisch adviseur voor bedrijven en overheden op het gebied van economie, geopolitiek, duurzaamheid en kunstmatige intelligentie. Ze rekent zowel Mattel en Warner als verschillende overheden tot haar klantenkring.

Bestsellerschrijver en theatermaker Nino Haratischwili (Tblisi, 1983) laat een fragment zien uit de Georgische tragikomische filmklassieker Blue Mountains, over schrijver Sozo die vastloopt in de bureaucratie ten tijde van de Sovjet-Unie. Verder een fragment uit de documentaire State Funeral over de begrafenis van Josef Stalin en uit een documentaire over de Roemeens-Zwitserse schrijver Aglaja Veteranyi. Janine Abbring spreekt met Haratischwili over vriendschap en familie, haar haat-liefdeverhouding met Rusland, westerse arrogantie en over hoe je van ellende iets moois kunt maken.

Nino Haratischwili is theatermaker en schrijver van de wereldwijd geprezen romans Het achtste leven, De kat en de generaal en Het schaarse licht. Ze groeide op in Georgië ten tijde van de val van de Sovjet-Unie. Daarna zag ze haar geboorteland afglijden naar een gewelddadige chaos. Een generatie jongeren werd getekend door drugs en armoede. Er was geen werk, geen geld en geen elektriciteit. Theater was haar uitweg. Ze vluchtte met haar moeder naar Duitsland. Daar werkte ze als theaterregisseur, maar het grote publiek veroverde ze met haar romans. Haar boeken gaan over familie en vriendschap, over goed, kwaad, schuld en onschuld. Haratischwili gelooft dat Rusland zijn invloed in Georgië tot op de dag van vandaag niet wil opgeven: ‘Er zijn veel overeenkomsten met Oekraïne. Rusland blijft een grote bedreiging, een groot probleem, ook in Georgië.'

Zoöloog en klimaatactivist George Monbiot (Londen, 1963) laat een fragment zien uit de Britse cultserie Survivors, een serie uit de jaren 70. In die serie zijn mensen plotseling aangewezen op hun eigen kennis en vaardigheden nadat het grootste deel van de wereldbevolking is gestorven door een pandemie veroorzaakt door een virusuitbraak in een lab in China. Verder beelden van de Amerikaanse rapper Eminem en van uit het water springende bultrugwalvissen in de baai van Monterey in Californië. Janine Abbring spreekt Monbiot over het gevoel van nietigheid en vrijheid wanneer hij in zijn zeekajak vaart, hoe een krachtig verhaal zelfs onze diepst gevoelde waarden omver kan werpen en hoe we straks de mensheid kunnen voeden zonder uiteindelijk de planeet zélf op te eten (spoiler: met pannenkoeken en worstjes van gefermenteerde bacteriën).

George Monbiot staat door zijn uitgesproken columns in de krant The Guardian en zijn optredens in de media in Engeland bekend als ‘professional troublemaker’. Monbiot studeerde Zoölogie in Oxford en praatte zich na die studie naar binnen bij de BBC om daar onderzoeksjournalistieke producties te maken over de natuur. In 1989 publiceerde hij zijn eerste boek Gifpijlen, over de bevolkingspolitiek van Soeharto op West-Papoea. Daarna volgden onderzoeken en boeken over de Amazone en Oost-Afrika. Na zijn terugkeer in het Verenigd Koninkrijk schreef hij onder meer Feral: Rewilding the Land, the Sea and Human Life, Uit de puinhopen: Een nieuwe politiek in een tijd van crisis en Regenesis - Voedsel voor iedereen zonder de planeet te verslinden. George Monbiot liet zich expres arresteren tijdens een Extinction Rebellion protest in Londen, omdat hij gelooft dat onze leefwereld en de diersoort mens door altijd maar gehoorzaam te zijn niet zullen overleven. Maar hij zegt ook: ‘Wanhoop is een luxe die we ons niet kunnen veroorloven. De samenleving is een complex systeem, en dat betekent dat verandering opeens heel snel kan gaan. Je weet nooit waar hoop opeens de kop opsteekt.’

Trompettist en componist Ibrahim Maalouf (Beiroet, 1980) laat een fragment zien van de wereldberoemde Libanese zangeres Fairuz. Verder uit de tv-serie The Fresh Prince of Bel-Air met Will Smith en uit een documentaire over zijn vader Nassim Maalouf, die ook trompettist was. Janine Abbring praat met Maalouf over Libanon, creativiteit en improvisatie en over de worsteling van Franse jongeren met een migratieachtergond.

Ibrahim Maalouf is een van de succesvolste jazzmuzikanten van dit moment. Hij is opgeleid in de klassieke muziek, maar veroverde de wereld met albums waarin hij ook invloeden uit de pop en rock toelaat. Hij is de eerste Libanese muzikant die genomineerd werd voor een Grammy Award, voor het album Queen of Sheba, dat hij maakte met de Benins-Franse zangeres Angélique Kidjo.

Maalouf werd geboren in een muzikaal gezin in Libanon. Hij groeide op in Parijs nadat het gezin de burgeroorlog in Libanon was ontvlucht. Zijn vader was de vermaarde trompettist Nassim Maalouf, die in de jaren zestig een trompet met een vierde ventiel liet bouwen om de kwarttonen uit de traditionele Arabische muziek te kunnen spelen. Zoon Ibrahim omarmde die uitvinding en ontketende daarmee een revolutie in de klassieke muziek en de jazz.  Maalouf is een energieke en veelzijdige muzikant. Dat blijkt niet alleen uit het grote aantal live optredens met zowel kleine ensembles als complete symfonieorkesten, maar ook door zijn grote productiviteit; sinds zijn debuutalbum Diasporas uit 2007 bracht hij al veertien albums uit.