In de laatste week van 2021 spreekt Janine Abbring vier internationale, invloedrijke makers en denkers. Historicus Yuval Noah Harari, performancekunstenaar Marina Abramović, beeldend kunstenaar Grayson Perry en schrijver Colson Whitehead delen aan de hand van zelfgekozen film- en televisiefragmenten hun persoonlijke blik op onze tijd en de wereld.

Yuval Noah Harari

maandag 27 december, 22.10 uur, NPO 2

Yuval Noah Harari (1976) is een van de invloedrijkste denkers van onze eeuw. Hij werd wereldberoemd met zijn boeken Sapiens, Homo Deus en 21 lessen voor de 21e eeuw, waarvan er samen meer dan 35 miljoen verkocht werden. Harari verklaart in zijn boeken het enorme succes van de diersoort mens. Maar hij legt ook uit dat donkere wolken zich samenpakken boven die alleenheerschappij.

Langzaamaan begint het erop te lijken dat de mens ingehaald wordt door de intelligente creaties die hij zelf gemaakt heeft. Harari voorziet een omslagpunt waarin artificiële intelligentie slimmer, en dus ook invloedrijker is dan wij.

Yuval Noah Harari werd geboren in Israël, leerde zichzelf lezen toen hij drie was en specialiseerde zich als student aanvankelijk in militaire geschiedenis. Sapiens kwam voort uit een reeks colleges die hij gaf aan de universiteit. Harari’s man stimuleerde hem om er een boek van te maken.

Janine Abbring spreekt Yuval Noah Harari in Tel Aviv, vlak voor hij zich bijna twee maanden terugtrekt voor zijn jaarlijkse stilteretraite. 

Marina Abramović

dinsdag 28 december, 22.10 uur, NPO 2

Performancekunstenaar Marina Abramović (1946) had een moeilijke jeugd in Servië. Het huisregime van haar moeder was agressief en verstikkend en haar ouders hadden een slecht huwelijk. In 1965 ging ze naar de kunstacademie in Belgrado. Vanaf midden jaren zeventig maakte ze naam met haar heftige en schokkende performances. Zelfbeschadiging en uitputting komen veel voor in haar werk waarbij soms vechtpartijen uitbreken of de kunstenaar verwond wordt door het publiek. Ze werkte ruim tien jaar samen met de Duitse kunstenaar Ulay.

Het doorstaan van langdurige pijn was een belangrijk onderdeel van hun werk. Haar beroemdste werk vond plaats tijdens de overzichtstentoonstelling The Artist is Present in New York in 2010. Drie maanden lang zat de kunstenaar in stilte op een stoel in het museum. Bezoekers konden op een stoel tegenover Abramović plaatsnemen om haar recht in de ogen te kijken zo lang als zij zelf wilden.

Op de openingsdag schoof Ulay aan bij Abramović, wat resulteerde in een emotioneel moment gevolgd door applaus. Met meer dan 850.000 bezoekers was het een van de succesvolste tentoonstellingen in de geschiedenis van het museum. Haar nieuwste werk, de opera Seven Deaths of Maria Callas – over de operadiva door wie Abramović al zestig jaar geobsedeerd is – speelt in het voorjaar van 2022 in Berlijn.

Janine Abbring spreekt Marina Abramović in haar huis in Malden Bridge, New York. 

Colson Whitehead

woensdag 29 december, 22.10 uur, NPO 2

Colson Whitehead (1969) groeide op in een gezin van succesvolle ondernemers in New York en studeerde literatuur aan de prestigieuze Harvard universiteit. Na een kortstondige carrière als recensent bij de wekelijkse New Yorkse krant The Village Voice debuteerde Whitehead in 1999 met de roman The Intuitionist. Het boek maakte meteen grote indruk. Schrijver John Updike noemde Whitehead in een recensie ‘sprankelend’ en ‘opvallend origineel’.

Whitehead werd wereldberoemd met The Underground Railroad uit 2016. Voor dit indringende verhaal over een meisje op haar vlucht van de slavernij op een plantage in het Zuiden van de VS, kreeg hij de Pulitzer Prize én de National Book Award. In 2019 ontving Whitehead de Pulitzer Prize opnieuw, dit keer voor The Nickel Boys, een roman over een heropvoedingsgesticht voor zwarte jongens in het Florida van de jaren 60. Tegenwoordig belijdt Whitehead zijn grote liefde voor overval- en inbraakfilms in zijn boeken, met als meest recente voorbeeld Harlem Shuffle (2021).

Janine Abbring spreekt Colson Whitehead, in New York.

Grayson Perry

donderdag 30 december, 22.10 uur, NPO 2

Beeldend kunstenaar Grayson Perry (1960) sleepte de Britten eigenhandig door de lockdowns heen. In zijn tv-programma Graysons Art Club bedacht Perry iedere week een thema en vroeg de kijkers om eigengemaakte kunstwerken in te sturen.

Via Zoom praatte hij vervolgens met de kunstenaars en na de lockdown hield hij een grote tentoonstelling van ingestuurde werken. Het programma werd immens populair en zo deden meer dan een miljoen Britten wekelijks mee aan deze nationale knutselclub.

Met zijn kleurige keramiek en wandtapijten laat hij beelden zien die op gespannen voet staan met deze kunstvormen, die eerder als tuttig en ongevaarlijk worden gezien. Perry’s werk verbeeldt geweld, seks en fetishes en stelt thema’s als kindermishandeling aan de orde. 

Sinds hij in 2003 de invloedrijke Turner Prize won, is hij met zijn, naar eigen zeggen, ‘guerilla-tactieken’ een belangrijke stem in het Britse publieke debat geworden. Perry noemt zichzelf een ‘pottenbakkende travestiet’; hij heeft een vrouwelijk alter-ego, Claire.

Hij maakte documentaireseries over klasse en smaak, mannelijkheid en travestie. Dit najaar staat hij in het theater met A Show for Normal People. In december 2021 krijgt Grayson Perry de Erasmusprijs.

Janine Abbring spreekt Grayson Perry, of Claire, in Amsterdam.