Italië ligt in de frontlinie van migratie, en het straatbeeld verandert met elke vluchtelingenstroom. In de VPRO-reisserie Via Genua spreekt Ilja Leonard Pfeijffer Rosella, een transgender prostituee die geconfronteerd wordt met een moskee naast haar huis.
Lees, luister en bekijk hieronder de longread. Let op: audio speelt automatisch af!
In deze tweede aflevering zoekt Ilja opnieuw Kumuna op, de minderjarige asielzoeker uit Gambia die hij in de eerste aflevering leerde kennen. Kumuna gaat inmiddels naar school. Een van de eerste woorden die hij daar leert: Casa. Italiaans voor 'huis'. Hoe gaat dat eigenlijk in Via di Prè? Hoe maak je je zo'n straat eigen en hoe ga je ermee om als dat wat jij als thuis beschouwt verandert door de komst van migranten?
Het is de dag van het Offerfeest. In de Via di Prè hebben de mannen hun mooiste religieuze kleding aangetrokken in alle kleuren van de wereld. De vrouwen zijn thuis en bereiden het lam. Op straat spreekt Ilja met verschillende moslims. Ze vertellen hem dat ze helaas hier vanwege Italiaanse wetgeving geen lam thuis mogen slachten en kopen het dus bij de Islamitische slagerijen in de Via di Prè.
Ilja is te gast bij een Senegalees gezin dat in Via di Prè woont. De zoon des huizes vertelt hoe hij Italianen op straat hoort klagen over de crisis. Senegalezen doen dat anders, beweert hij. 'Hier hoeft niemand te klagen. We helpen elkaar altijd. Dat is een beetje een andere manier van samenleven dan mensen buiten de Senegalese gemeenschap gewend zijn.'
De stegen grenzend aan de Via di Prè zijn niet alleen het thuis van de vele nieuwe migranten die de stad bevolken. Hier wonen en werken van oudsher prostituees die Genua rijk is. In iedere steeg een andere nationaliteit.
's Avonds onder Sottoripa lonken jonge meisjes uit Benin City (Nigeria) klanten de stegen in. Ze nemen hen mee naar afwerkplekken in de leegstaande palazzi waar ze grif voor betalen. Ze zijn slachtoffers van een meedogenloos netwerk van mensenhandelaren.
Overdag en bij schemering staan op de straathoeken van de Via Maddalena talloze Zuid-Amerikaanse vrouwen met korte rokjes. Zodra ze een camera zien schieten ze weg. Met hun werk betalen ze de school van hun kinderen. Hun familie – meestens in Zuid-Amerika woonachtig – weet in de meeste gevallen niet waarmee hun dochter het geld verdiend. De enveloppen met geld arriveren in Caracas, en veel vragen stellen ze er niet bij.
De allereerste prostituees in de stad waren van Italiaanse afkomst. Zij staan echter in de Vico delle Croce Bianche. Ze hebben namen als Rossella, Ursula, Sara en Alessia. In hun vorige leven heetten ze anders, hadden ze mannelijke namen. Deze steeg is het territorium van de transgenders. Ze werken voor zichzelf, niet voor een pooier, en behoren tot het cultureel erfgoed van Genua.
Na de oorlog trokken ze naar Genua.
De stad maakte na de oorlog een industriële opleving door. Duizenden alleenstaande mannen werkten overdag in de zware industrie of in de haven en 's avonds of in de lunchpauze hadden ze behoefte aan wat gezelschap.
Ook de vele boten die aanlegden in de haven van de stad brachten telkens weer nieuwe klandizie. De sfeer in Genua was een sfeer van openheid. In het katholieke Italië vormden de stegen van een Genua een vrijplaats waar alles kon; ook jezelf als vrouw verkleden en je diensten aanbieden.
Het is het uur van het vrijdagmiddaggebed. Het islamitisch Cultureel Centrum in de Vico Fregoso puilt uit met enkel Arabische en Afrikaanse mannen. Er is binnen geen plek meer dus tientallen mannen leggen hun kleedjes op de stoep voor het gebouw. Officieel is dit geen moskee maar een 'centrum van geloofsbelijdenis'. Hoewel Genua een grote moslimgemeenschap heef, is er geen echte moskee in de stad. Overleg tussen de gemeente en moslimvertegenwoordigers duurt al jaren. In het katholieke Italië zijn er slechts vier moskeeën te vinden met een minaret.
Terwijl we het vrijdagmiddaggebed staan te filmen vertelt een travestiet die onbekend wil blijven dat ze het wel moeilijk vindt om haar werk te doen zo vlak naast een moskee. Ze heeft de afgelopen jaren al meerdere bedreigingen ontvangen – van scheldpartijen tot dreigende opmerkingen – en maakt zich zorgen dat er op een dag een geloofsfanaat haar iets aan zal doen. Voor de camera wil ze deze angst echter niet uitspreken.
Via diverse welzijnswerkers in de buurt vernemen we dat de prostitutie uit het zicht van de moskee plaatsvindt om de gelovigen niet te irriteren. En het klopt. In alle stegen rondom de moskee in Vico Fregoso vindt prostitutie plaats, maar juist de steeg die haaks op de moskee staat en vanuit de moskee in te zien is, is gevrijwaard van prostitutie. Een informele afspraak tussen moskee en zij die geld verdienen aan de verhuur van de peeskamers.
Rossella is de woordvoerster van het tiental overgebleven transseksuelen. Ze heeft in haar leven als prostituee ook altijd gedichten geschreven, met name over haar verandering van sekse. 'Met de Islamitische migranten hebben we een vorm van stilzwijgend respect, enigszins. Niet altijd, ze hebben ons weleens uitgedaagd,' vertelt Rossella in de deuropening van haar kamertje.
Ze vertelt over een wijkbijeenkomst waar een moslim het woord nam en zei dat het onacceptabel was dat travestieten zichzelf prostitueerden dichtbij en moskee. 'Maar die moskee zit er sinds vier jaar en wij de transgenders sinds vijftig jaar. Zij hebben zich op een plek gevestigd waar wij al zaten en niet andersom.' Ze besluit haar verhaal met de woorden: 'Ik heb erg weinig vertrouwen in de gematigde islam. Maar ik zal wel pessimistisch zijn.'
Ilja gaat verhaal halen bij de moskee. Al snel vormt zich een groep van vijftig gelovigen rondom hem. De Imam, van Marokkaanse komaf vertelt hem in het Arabisch, terwijl Ilja's huisarts – een Syrische vluchteling vertaalt: 'Iedereen moet doen wat hij wil. Dit is een vrij land, dus ieder doet wat hij wil. De transgenders zijn goede mensen. We groeten elkaar. Er is geen probleem. Er is respect. Net als in Marokko.'
De politici Alberto Campanella en Pasquale Faiella nemen Ilja mee op een wandeling door de stegen van de stad. Stegen die zij de afgelopen jaren veel te veel veranderd vinden. Alberto heeft een typisch Genovese achternaam. Zijn familie woont al sinds jaar en dag in de stad. 'Ik bén genua. Mijn familie en ik zijn ook tempeliers. Het is een orde die duizend jaar teruggaat, net als onze stad.'
Alberto en Pasquale vormen de Genovese afdeling van de Fratelli d' Italia, een partij die orde, veiligheid, hygiëne en prestige terug wil brengen aan de stad. Zij vinden dat er paal en perk gesteld moeten worden aan de privileges die migranten genieten ten koste van de Italianen. Pasquale kwam zelf ook uit Sicilië naar Genua, omdat er meer werk te vinden was. 'Maar als ik vanaf de stadsmuren het historisch centrum inkijk zie ik meer Afrika dan Europa. Ze hebben geen enkel respect.'
Pasquale vertelt Ilja een grapje over hoe sommige Italianen en Fratelli d'Italia-sympathisanten aankijken tegen het fenomeen van Afrikanen die in bootjes naar Italië varen.
Auteur: Ralf Groothuizen