Willy Mutunga

Mutunga behaalt in 1970 zijn bachelor rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Nairobi. Daarna trekt hij naar buurland Tanzania, waar hij zijn master haalt aan de Universiteit van Dar Es Salaam. Politiek geëngageerd raakt hij na terugkeer bij zijn oude universiteit, waar hij als eerste Keniaan ooit aan de slag gaat als professor op de rechtenfaculteit. In de jaren '70 verzet hij zich tegen de onderdrukkende, pro-westerse regering van Jomo Kenyatta door zich aan te sluiten bij verschillende protestbewegingen.

Hij richt in 1972 samen met andere academici de University Staff Union (USU) op, een groepering van links-georiënteerde professoren. In 1979 wordt hij benoemd tot secretaris-generaal van de USU, een titel die hij niet lang behoudt. President Kenyatta overlijdt datzelfde jaar en zijn opvolger, Daniel arap Moi, verbiedt activistische bewegingen, waaronder de USU. Mutunga wordt in de zomer van 1980 voor korte tijd vastgehouden voor zijn activiteiten bij de professorenraad. Twee jaar later wordt hij gearresteerd en zestien maanden vastgehouden op verdenking van samenzweren tegen de regering, die eerder alle andere partijen verbood. Na zijn vrijlating gaat hij in ballingschap; de bestemming is Canada.

Dit betekent niet het einde van zijn activisme, integendeel. Naast het behalen van zijn doctoraat in de rechten in Toronto, zet Mutunga zich samen met andere Keniaanse intellectuelen in ballingschap in voor sociaal-economische rechtvaardigheid in hun moederland. Als resultaat hiervan ontstaat de Kenya Human Rights Commission (KHRC). Deze organisatie verhuist, samen met Mutunga en andere ballingen, begin jaren negentig naar Kenia. Inmiddels is het eenpartijstelsel in Kenia opgeheven, maar daarmee niet de grootschalige corruptie en onderdrukking van de oppositie. Dat leidt tot grote sociale onrust. Mutunga gaat regelmatig vóórop in demonstraties tegen die politieke constellatie.

Daarmee neemt professor Mutunga zijn politieke verantwoordelijkheid en hij wordt bekend als bemiddelaar tussen de vele oppositiefracties. Mede door zijn hulp, wint de coalitie van oppositiepartijen in 2002 de verkiezingen. Teleurgesteld in de nieuwe regering, verlaat hij de politiek enkele jaren later en treedt toe tot de Ford Foundation. Bij deze ontwikkelingsorganisatie gaat Mutunga aan de slag als humanitair werker en wordt hij in 2009 benoemd tot uitvoerend directeur.

Met de komst van de nieuwe grondwet in Kenia in 2010, wordt de macht van de president ingeperkt en komt er meer ruimte voor hervormingen in het land. In 2011 wordt Mutunga gekozen tot Chief Justice, oftewel opperrechter. Als hoofd van het rechtssysteem moderniseert en democratiseert hij het justitiële stelsel. Het recht wordt beter beschikbaar voor burgers, mede door het gebruik van mobiele apps en sociale media. Ook worden onnodige bureaucratische processen afgeschaft en stijgt het aandeel vrouwen werkzaam in de rechterlijke sector.

Mutunga blijft, ook als Chief Justice, wijzen op het grote corruptieprobleem in Kenia. In september 2016 gaat hij voortijdig met pensioen, zodat zijn opvolger genoeg voorbereidingstijd krijgt. Dit met oog op de presidentsverkiezingen van 2017, waar een groot deel van de bevolking vreest voor een fraudeschandaal. Gesjoemel met de resultaten zou namelijk voor grote druk op het rechterlijke stelsel zorgen.

Zijn kwaliteiten als onderhandelaar blijft hij gebruiken: als speciale afgevaardigde wordt hij namens het Gemenebest der Naties naar de Malediven gestuurd om te bemiddelen in de politieke machtsstrijd op de eilandengroep. Daarnaast is Mutunga actief lid van de Justice Leadership Group, een organisatie hij in 2015 samen met onder anderen Ernst Hirsch Ballin in Den Haag heeft opgericht. Het doel van deze groep prominente personen uit de rechtswereld is om wereldwijd het recht toegankelijker te maken voor burgers en rechtsmechanismes te versoepelen.