Timothy Morton

Morton is als professor verbonden aan Rice University in Houston en is schrijver van meerdere vooraanstaande boeken over ecologie. Hij rekent zichzelf tot de Object-Oriented Ontology (OOO), een beweging die de bevoorrechting van het menselijk bestaan boven de natuur afwijst en van mening is dat alle objecten, menselijk en niet-menselijk, gelijkwaardig naast elkaar bestaan. Ons hele idee van natuur is volgens hem volstrekt scheef, die natuur bestaat namelijk niet uit objecten die naast ons leven. Integendeel, wij hanteren al eeuwenlang termen om alle andere levensvormen aan ons te onderwerpen. Volgens Morton is dat een onjuiste benadering.

Wij zijn zelf ook objecten, net als alles om ons heen. Of, zoals Morton het zelf zo helder omschrijft in zijn boek Hyperobjects: Philosphy and Ecology after the End of the World (2013): ‘There are objects: cinnamon, microwaves, interstellar particles and scarecrows. There is nothing underneath objects. Or, better, there is not even nothing underneath them. There is no such thing as space independent of objects. What is called Universe is a large object that contains objects such as black holes and racing pigeons. Likewise there is no such thing as an environment: wherever we look for it, we find all kinds of objects—biomes, ecosystems, hedges, gutters and human flesh. In a similar sense, there is no such thing as Nature. I’ve seen penguins, plutonium, pollution and pollen. But I’ve never seen Nature.'

Morton gebruikt de term hyperobjecten om objecten te beschrijven die zo groot en omvangrijk zijn, dat ze niet in één keer gezien en 'over-zien' kunnen worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan 'klimaatverandering' of 'de financiële markten'. Volgens Morton kunnen kunstenaars ons helpen om een beeld te vormen van die grootheden die zo belangrijk zijn voor onze toekomst.

Ongeveer tien jaar geleden introduceert Morton de term Dark Ecology, een onderwerp waar hij op zijn eigen blog veel over schrijft. Dark Ecology  is een kritische denkwijze die ervan uitgaat dat wij met alles om ons heen verbonden zijn. Wanneer wij in staat zijn om niet meer van afstand naar de natuur te kijken, wordt volgens Morton duidelijk dat de mens het contact met de natuur heeft verloren. Sterker nog, dat we bezig zijn de natuur te vernietigen en dat dit proces al enige tijd gaande is. Ondanks het feit dat dat gitzwarte toekomstscenario niet direct tot vreugde zal stemmen, weet hij dat dat inzicht wel degelijk tot mooie dingen kan leiden.

Want onze kennis van de impact van de mens op aarde, heeft er niet alleen toe geleid dat we anders zijn gaan nadenken over concepten als natuur en ecologie, maar ook over onze rol op deze planeet.

Zo reist er sinds enkele jaren eens per jaar een groep kunstenaars, theoretici en filosofen af naar het Russische plaatsje Nikel; een troosteloos dorpje, gelegen op een uitgestrekte, kale vlakte en geheel afhankelijk van de nikkelmijnbouw. Bomen maken er op de door zwaveldioxide jarenlang vervuilde grond geen kans meer. En toch wonen er mensen. ‘Een eerlijke metafoor voor de hele aarde’, aldus Morton. Zodra wij volgens hem doorhebben dat we een groot probleem hebben en veel kapot hebben gemaakt, kunnen we wellicht leren om de aarde iets minder geweld aan te doen.

Bekijk hier een korte impressie van de jaarlijkse Dark Ecology-reis naar Nikel, Rusland.