Psychiater en filosoof Damiaan Denys stelt dat controle niet alleen onze vrijheid belemmert, maar ook nog eens totaal zinloos is: ‘Elke keer dat wij controle winnen, verliezen wij vrijheid.’ Zijn interesse in de combinatie tussen psychiatrie en filosofie geeft hem interessante inzichten in de stoornissen die hij behandelt als psychiater. Zo speelt het begrip 'angst' een grote rol in Denys' denken. Angst is niet iets om voor te vluchten, zegt Denys. Sterker nog, we kunnen niet zonder angst. ‘Angst herinnert ons aan de mogelijkheid dat het anders kan.’
De wereld wordt steeds complexer. Is het nog mogelijk daar controle over te krijgen? In de uitzending 'Overleven in de chaos' leggen we die vraag voor aan verschillende denkers.
Damiaan Denys
©
vpro
Naast hoogleraar psychiatrie aan de Universiteit van Amsterdam geeft Denys regelmatig lezingen over onderwerpen als ‘angst’ en ‘controle’. Zo was hij te gast bij Zomergasten (2015) en schreef en speelde hij in een monoloog over angst, 'De wolf en de goudvis' (2013-2016). Verder schrijft Denys voor kranten en tijdschriften zoals het Parool en Vrij Nederland, en heeft hij aan verschillende boeken meegewerkt en geschreven, waaronder het Het tekort van het teveel: de paradox van de geestelijke gezondheidzorg, dat eind november uitkomt.
‘elke keer dat wij controle winnen, verliezen wij vrijheid’
Kari Norgaard
De Amerikaanse socioloog Kari Norgaard (University of Oregon) geeft al vijftien jaar les over het milieu in combinatie met andere sociologische takken, zoals gender en afkomst. Norgaard is een voorloper in het benaderen van klimaatverandering vanuit de sociologie. Eén van haar belangrijkste onderzoeken gaat over waarom mensen in westerse samenlevingen de opwarming van de aarde blijven 'negeren'. De abstracte aard van veel informatie over klimaatverwarming zorgt ervoor dat mensen informatie over klimaatverandering loskoppelen van hun dagelijkse leven.
Volgens Norgaard is het probleem niet dat we niet genoeg weten over klimaatverandering, maar hoe wij als mensen omgaan met die informatie. Als we willen dat de wereld weer herstelt, moeten we eerst onszelf aanpassen. ‘Klimaatverandering laat zien dat onze technologie, die we tot nu toe altijd hebben gebruikt, niet werkt,' zegt Norgaard. ‘We kunnen niet simpelweg nog meer technologie gebruiken voor het herstel: we moeten onszelf veranderen.’
Haar onderzoek naar ontkenning van klimaatopwarming in het West-Noorweegse platteland is gepubliceerd in het boek Living in Denial. Climate Change, Emotions, and Everyday Life’ (2011).
©
vpro
‘klimaatverandering laat zien dat onze technologie, die we tot nu toe altijd hebben gebruikt, niet werkt'
Anil Seth
‘Wanneer wij de wereld ervaren, hebben wij de neiging om hem visueel te beschrijven’, zegt de Britse neurowetenschapper Anil Seth. Als professor van cognitieve en computationele neurowetenschappen geeft hij les aan de Universiteit van Sussex.
Seth verklaart onze perceptie van chaos en complexiteit aan de hand van de manier waarop ons brein in elkaar zit. Hoe wij de wereld zien, zegt hij, is niet per se een correcte representatie van hoe de wereld in elkaar zit.
Seth beschrijft onze perceptie van de werkelijkheid als een hallucinatie. Als een illusie dat we alles onder controle hebben. Wanneer je die controle verliest, verandert ook jouw perceptie van de wereld mee. ‘Wanneer je je eigen leven niet onder controle hebt, begin je de wereld om je heen ook als onbeheerst te ervaren.’
Seth is hoofdredacteur van het wetenschappelijke tijdschrift Neuroscience of Consciousness' en is co-auteur van het boek 30 Second Brain (2014). Hij wordt regelmatig uitgenodigd om te spreken over neurowetenschappen voor een breed publiek. Zo gaf hij onder andere een TED Talk en was hij te gast in de BBC-podcast The Life Scientific.
©
vpro